Әйелдердің көші-қоны: жоғары қатер мен қайтыс болудың белгілі себептері

Әлемде 281 миллион мигрант бар, оның 135 миллионы — әйел

Биылғы 8 наурызы қарсаңында Халықаралық көші-қон ұйымы (ХКҰ, немесе International Organization for Migration, IOM) әлемдегі әйелдер мен қыздардың қоныс аударуы, қозғалысы және көші-қоны туралы шолу жариялады, деп хабарлайды Turkistan Today.

Адамның жынысы көшу туралы шешімі мен шекараны кесіп өтуінен бастап баратын елге қоныстануы немесе үйге оралуына дейінгі адамның мобильділігінің негізгі аспектісі. Бұл ретте жаһандық деңгейде жыныс пен жас бойынша көші-қон туралы деректер жоқ. Гендерлік маңызды деректерді халықаралық көші-қонды басқаруға енгізу көші-қонға адам құқығы тұрғысынан қарауда маңызды. Гендерлік бөлінетін деректердің болмауы «гендерлік деректердегі алшақтыққа» ықпал етеді, делінген БҰҰ Бас хатшысының 2020–2022 жылдарға арналған деректер стратегиясында, бұл олқылықтың орнын толтыру қажет. Осы стратегияға сәйкес, 2020–2025 жылдарға арналған ХКҰ деректер көші-қон стратегиясы гендерлік теңдікті негізгі қағидат ретінде қарастырады және гендерлік талдауды қолдайды.

БҰҰ деректері бойынша 2020 жылдың ортасында 281 млн-ға жуық халықаралық мигрант болды, олардың жартысынан көбі Еуропадан (86,7 млн) және Азиядан (85,6 млн), одан кейін Солтүстік Америкадан (58,7 млн) , Африкадан (25,4 млн), Латын Америкасы мен Кариб бассейнінен (14,8 млн) және Мұхит елдері аймағынан (9,4 млн).

Әйел-мигранттардың үлесі гендерлік бөлінетін деректер алғаш рет қолданылған 1960 жылдан бері тұрақты болып қалды; 2020 жылдың ортасында 48,1% (немесе 135 млн) құрады. Аймақтар контекстінде әйелдердің мигранттардың үлесі әртүрлі: мысалы, әйелдердің ең аз үлесі Азияда (41,8%) және Африкада (47,1%) байқалады. Латын Америкасы мен Кариб бассейнінде әйелдер 49,5% құрайды, ал Солтүстік Америка мен Еуропада, керісінше, әйелдер басым: сәйкесінше 51,8% және 51,6%. Мұхит елдері аймағында әйелдер барлық мигранттардың 50,5%-ын құрайды.

Айта кету керек, әйелдер көші-қоны аз қорғалған және көші-қон кезінде қатер жоғары. Әйелдер қауіпсіз заңды көші-қон жолдарына қол жеткізуде және тиісті құқықтар мен ресурстарға тең емес қолжетімділікте үлкен қиындықтарға тап болады, бұл олардың неғұрлым қауіпті заңсыз көші-қон жолдары мен әдістерін таңдау мүмкіндігін арттырады. Адамдардың заңсыз көші-қон жолдарында кездесетін қауіп-қатер, соның ішінде өлім мен жоғалып кетуде жынысына қарай айырмашылық жоғары және бұл құжатталмайды.

2014 жылдан 2022 жылға дейін мигранттардың тіркелген жалпы санының 41%-ы әйелдер болды, бұл ретте деректер тек анықталған кәмелетке толған әйелдер үшін берілген және гендерлік бөлінбеген кәмелетке толмағандар санатын алып тастағанда. Сондай-ақ, жынысы туралы ақпарат ХКҰ-ның хабарсыз кеткен мигранттар жобасында тіркелген қайтыс болғандардың үштен біріне ғана берілген.

Көші-қон кезіндегі әйелдер өлімінің жалпы санының (5376) өлімінің ең көп тараған себебі суға бату болды: 3025 жағдай. Одан кейін көлікке қатысты қауіптер (597 жағдай), қатал экологиялық жағдайлар, сондай-ақ тиісті баспананың, тамақ пен судың болмауы (368 жағдай), ауру және тиісті медициналық көмекке қол жетімділіктің болмауы (288 жағдай) сияқты өлім себептері келтірілген. Тағы 1098 жағдайда өлімнің аралас немесе белгісіз себептері болды.

Хабарланған әйелдер өлімінің жартысына жуығы (2564) Жерорта теңізін кесіп өту кезінде орын алды, мұнда әйелдер анықталған жалпы жағдайлардың 41%-ын құрады, ал олардың көпшілігі (61%) Батыс Жерорта теңізі жолында. Көптеген әйелдер жүкті немесе бортта балаларын бағып жүрген, бұл олардың аман қалу мүмкіндігін азайтты. 2014 жылдан бері Африкаға көшіп бара жатқан кем дегенде 1468 әйел қайтыс болды, олардың көпшілігі (634) Сахара шөлін кесіп өту кезінде көз жұмған.