2023 жылғы VI Нобель фестивалінің ерекшеліктері

Биылғы жылы Дүниежүзілік Нобель фестивалі 5-6 қазанда қызықты «Цифрлық жаңарту» атауымен өтті. ҚР Тұңғыш Президенті Мұражайының шатырының астына Нобель сыйлығының лауреаттары, ғылым, ақпараттық технологиялар, экономика және инновациялар саласындағы жетекші мамандары жиналды, деп хабарлайды Turkistan Today.

Алаңда дисруптивті инновациялар, сингулярлық, блокчейн, цифрландыру және мидың мүмкіндіктері, серпінді технологиялар, жасанды интеллект, тіпті ғарыштық туризм және белгісіз ғаламның құпиялары туралы тақырыптар талқыланды.

Фестиваль Ted Talks форматында өтті. Алайда, жас зерттеушілер мен студенттердің спикерлерге сұрақ қоюға мүмкіндігі болды. Біздің жастар қызықты, терең, тіпті кейде қиын сұрақтар қоя алады екеніне риза болдым. Мәселен, жас студент «Тәуекелдерді бағалау тобы» консалтингтік үкіметтік емес ұйымының директоры Досым Сәтбаевқа еліміздегі проблемаларды шешудің ықтимал жолдарын белгілеп беруді өтінді. Студент: «Сіз қоғамның мәселелерін айттыңыз, бірақ оларды шешу жолдары қандай, - деп қынжылды. Оған сарапшы экономикалық реформалармен қатар саяси реформаларды жедел іске асыру қажеттілігі туралы нақты жауап берді. Әрі қарай, ол цифрлық жаңартуды қоғамның негізгі қажеттіліктері жабылғаннан кейін жасау керек деп қосты.

Халықаралық экономист Марк Узан бұлыңғыр болжамдарды сипаттады. Ол әлемді ең күрделі сын-қатерлерге: соғыс, климаттық проблемалар, инфляцияның өсуі, ЖІӨ өсуінің төмен қарқынына әкелген деглобализацияның қазіргі процесін атап өтті. Марк Узан жасыл экономикаға көшу, экономиканы әртараптандыру және оның шикізаттық емес секторларын дамыту жағдайында Қазақстанның болашақ табысын көреді. Дегенмен, екі спикер де Қазақстанның жарқын болашағы мен жасанды интеллектіні даму перспективаларына оптимистік көзқараспен қарайды.

Гарвард профессоры Вивек Вадвханың сөйлеген сөзі шабыттандырды. Ол адамның күнделікті өмірінде тиімді роботтарды қолдануды, денені сканерлеу үшін сенсорларды денеге енгізуді, шөл жерде манго өсіруді, қатерлі ісік сияқты өлімге әкелетін ауруды тез диагностикалау және алдын алу үшін инновациялық лазерлік құралды іске асыруға уәде етеді. Ол адамзат синтетикалық биологияның алдында тұрғанын айтты. Өздеріңіз білетіндей, бұл жаңа өндіріс режимі бізге шексіз мүмкіндіктер береді. Жаңа тағам. Жаңа отын. Жаңа материалдар. Жаңа дәрі-дәрмектер.

М.В.Ломоносов атындағы ММУ профессоры Александр Каплан «Цифрлық әлемдегі адам миының ресурстары: сингулярлық немесе ақыл-ой жолында» атты өте қызықты тақырыпты қозғады. Индустриалды даму барысында адамзат ақпараттың көптігі сияқты проблемаға тап болды, оны адам миы өңдей алмайды және ми ресурстары таусылып жатқан сияқты. Мүмкін, осы кезде жасанды интеллект көмекке келуі мүмкін, өйткені оның жоғары өнімділігі, шексіз жады, «шаршамау» және «тепе-теңдік» сияқты қасиеттері бар. Каплан 2045 жылға қарай бүкіл адамзаттың интеллектісінен асып түсетін интеллектуалды жарылыс болатын сингулярлық уақыты келеді деп болжау мүмкіндігін атап өтті. Ол адамнан тыс суперинтеллект пайда болғаннан кейін адам дәуірінің аяқталуын болжаған Вернор Видждің сөздерін келтірді. Бірақ, адамның миы бірегей және тіпті аз зерттелген, өйткені осы уақытқа дейін ғалымдар теоремалардың ежелгі дәуірде пайда болу және оларды дәлелдеуге, ашуға қабілетті технологиялар пайда болғанға дейін құбылысын шеше алмай тұр. Демек, адамның миының тереңдігінде біз елестете алмайтын білім жасырылған. Осыған байланысты, Каплан қазіргі уақытта миды медитация жағдайында, сұрақтарға жауап іздеу үшін өзімен диалог күйінде зерттеу жұмыстарын жүргізуде.

Ұқсас ойды тағы бір спикер, TikTok коммерциялық директоры Мишель Шнайдер адамның ақыл-ойының жасанды интеллектке қарағанда жетілуі мен артықшылығы туралы, интуиция, түсінік, эмоционалды және сезімтал интеллект сияқты қасиеттерге ие болу туралы айтты.

Көріп отырғаныңыздай, тақырыптар әртүрлі болды, бірақ қарама-қарсы сұрақтарға барлық интеллектуалды адамдарды ортақ көзқарастары біріктіреді. Бұл сыни тұрғыдан ойлау, тез үйрену және бейімделу, зейінділік, инновациялар мен жаңа идеяларға деген қажеттілік, мақсаттар мен мәселелерді шешу жолдарын мақсат ету қажеттілігі.

Рухани ағартушылар «адам сырттан тірек таба алмаса, ол назарын ішкі дүниесіне аударады» дейді. Ақпараттың көптігі, физикалық белсенділіктің аздығы, ақпараттық бизнес, күрделі сын-қатерлер мен қауіптер бар бұл өзгермелі әлемде адамзаттың дамуы мен өркендеуіне әкелетін адамның маңызды қасиеті ретінде ойлаудың маңыздылығын атап өткен жөн.

Фестиваль ересек ұрпаққа емес, жастарға бағдарланғаны белгілі. Бұл тұрғыда іс-шара жас ақыл-ойды оятуға, оларға жаңа шындықты, әлемнің жаңа бейнесін құруға серпін беруге бағытталған. Бұл дұрыс, өйткені олардың ақыл-ойы кеңестік кезеңдегі ұрандардың алалаушылықтары мен жаңғырықтарымен әлі бұлыңғыр емес.

Біздің құрметті Президентіміз Қ.К.Тоқаев бізге үнемі жаңа, әділ Қазақстан құрудың міндетті қажеттілігі туралы айтып отырады. Мүмкін, мұндай іс-шаралар өскелең ұрпақты сыбайлас жемқорлық пен кедейлік бұғауынан босатылған жаңа мемлекет пен азаматтық қоғамды қалыптастыру жолынла батыл қадамдар жасауға итермелейді.

Автор - Нұржан БОТАБАЕВ