Қай елдің халқы көп темекі тартады?

Темекі тарту — өлімнің әлемде ең көп тараған себептерінің бірі

Темекі шегу жыл сайын миллиондаған адамды өлтіреді. Темекі шегудің зияны туралы жиі айтылады, көптеген елдер шылым шегушілердің үлесін азайтуға тырысуда, барлық іс-шаралар өткізілуде, заңнамалық актілер насихатталуда, шектеу шаралары қабылдануда, акциздік салықтар қабылдануда, компаниялар темекі қораптарына темекі шегудің зияны туралы жазуға міндетті. Ғалымдар темекі шегудің зияны мен темекіні өздері тартпаса да түтінін жұтатын халықтың денсаулығына келетін зиын туралы көптеген зерттеу жүргізеді, деп хабарлайды Turkistan Today.

Дүние жүзінде өлімінің ең көп тараған себептерінің ішінде бірінші орында қан қысымының жоғарылауынан болатын өлім (10,8 млнн адам), ал екінші орында темекі шегу (7,7 млн адам) тұрады. Өлім-жітімнің үшінші себебі — ауаның ластануы (далада және іште). Ал пассивті темекі шегудің салдарынан 1,3 миллион адам қайтыс болды.

ДДҰ мәліметінше, темекі шегушілердің жартысын темекі өлтіреді. Темекі шегу жыл сайын 8 миллионнан астам өлімге әкеледі. Бұл өлімнің 7 миллионнан астамы темекіні тікелей тұтынудың салдары болса, 1,2 миллионға жуығы шылым шекпейтін адамдардың пассивті темекі шегуінің салдары.

2020 жылы әлем халқының 22,3%-ы — барлық ерлердің 36,7%-ы және әйелдердің 7,8%-ы темекі шеккен. Темекі індетімен күресу үшін 2003 жылы ДДҰ-ға мүше мемлекеттер темекіге қарсы күрес туралы ДДҰ негіздемелік конвенциясын қабылдады. Қазіргі уақытта бұл шартты 182 мемлекет ратификациялаған.

2023 жылдың басында, worldpopulationreview мәліметінше, Науру ең көп темекі шегетін ел болып саналады, онда тұрғындардың 52,1%-ы темекі шегеді. Ең көп темекі шегетін елдер тізімінде одан кейін Кирибати, Тувалу, Мьянма және Чили де кірді. Ең аз темекі шегетін елдер Гана, Эфиопия және Нигерия болды.

Жынысы бойынша ер адамдар арасында темекі шегетіндердің көпшілігі Индонезияда (70,5%), Мьянмада (70,2%) және Кирибатиде (68,6%), ең азы Швецияда (6%).

ТМД елдерінде Қырғызстанда ерлердің 52,5%-ы темекі тартады, Арменияда — 51,8%, Молдовада — 44,6%, Беларусьте — 42,8%, Қазақстанда — 42,2%, Украинада — 41%, Ресейде — 40,9%, Әзірбайжанда — 39%, Өзбекстанда — 23,3%.

Әйелдер арасында темекі шегушілердің ең көп үлесі Науруда (52,6%), Сербияда (41,2%) және Чилиде (40,3%) тіркелген. Шылым шегетін әйелдер ең аз Әзірбайжанда (бар болғаны 0,2%), алайда Солтүстік Кореяда ресми деректер бойынша бірде-бір әйел темекі шекпейтінін айта кету керек. Дегенмен, бұл елдің статистикасы әрқашан күмәнді.

Әзірбайжаннан басқа ТМД-ның қалған елдерінде жағдай мынадай: Ресей — 15,7%, Беларусь — 10,4%, Украина — 9,9%, Қазақстан — 6,6%, Молдова — 6%, Қырғызстан — 3,4%, Армения — 1,6%, Өзбекстан — 1,3%.

Жалпы, барлық елдерде темекі шегетін ерлердің үлесі темекі шегетін әйелдердің үлесінен көп, бірақ керісінше жағдайлар да бар: Швеция (әйелдер үлесі 2 пайыздық тармақ көп), Сербия ( 1,2 п. т. көп), Науру (0,9 п. т.) және Дания (0,3% п. т.).

Ourworldindata-ның соңғы деректеріне сәйкес, онкологиялық науқастардың 25,7%-ы темекі шегуден болатын қатерлі ісіктен қайтыс болды.

Ең нашар көрсеткіштер Гренландия, Черногория, Грекия, Босния және Герцеговина, Венгрия, Сербия және Қытайда байқалды. Мұндай өлімнің ең аз үлесі Эфиопия, Нигерия және Перуда тіркелді.

ТМД елдерінде көрініс мынадай: Арменияда қатерлі ісікке шалдыққан адамдардың 29%-ы темекі шегуден болатын қатерлі ісіктен қайтыс болды, Беларусьте — 28,2%, Ресей мен Украинада — 26,7%, Әзірбайжанда — 26,1%, Молдовада — 26%, Қазақстанда — 23,3%, Қырғызстанда — 22,5%, Түркіменстанда — 18,4%, Өзбекстанда — 14,2%.