Санитариялық-карантиндік бақылау – Қазақстан шекарасында әл-ауқат пен қауіпсіздікті қамтамасыз етудің негізгі факторы

Қазіргі кездегі жаһандық жұқпалы және паразиттік аурулардың таралуы бұрын-соңды болмаған жылдамдықпен таралуы жағдайында мемлекеттік шекарадағы санитариялық-карантиндік бақылау ерекше маңызға ие. Бұл ұлттық денсаулық пен қауіпсіздікті қорғауға ғана емес, сонымен қатар эпидемия мен эпизоотияның алдын алуға көмектеседі. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасына кіру пункттеріндегі санитариялық-карантиндік бақылаудың рөлі мен маңызын қарастыру үшін біз Көліктегі бас мемлекеттік санитариялық дәрігер Жанар Уразалинамен сұхбаттастық.

Жанар Амангелдіқызы, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасында санитариялық-карантиндік бақылауды реттеу қалай жүреді?

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасында жүргізілетін санитариялық-карантиндік бақылау Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрінің 2015 жылғы 18 ақпандағы № 107 бұйрығымен бекітілген Кеден одағының кедендік шекарасымен тұспа-тұс келетін Қазақстан Республикасының Мемлекеттік шекарасында инфекциялық және паразиттік аурулардың әкелінуін және таралуын санитариялық-карантиндік бақылауды жүзеге асыру және Қазақстан Республикасының шекарасы мен аумағын санитариялық қорғауды қамтамасыз ету қағидаларымен реттелген. Осы Қағидалар «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне және Кеден шекарасы арқылы өтетін адамдар мен көлік құралдарына мемлекеттік санитарлық-эпидемиологиялық қадағалауды (бақылауды) жүзеге асыру тәртібі туралы ережеге сәйкес әзірленген. Кеден одағының кеден одағының кедендік шекарасы арқылы және кеден одағының кедендік аумағында өткізілетін бақыланатын тауарлар Кеден одағы комиссиясының 2010 жылғы 28 мамырдағы № 299 шешімімен бекітілген. Қағидаларға адам денсаулығына ықтимал қауіпті өнімдерді, тауарларды әкелуді, инфекциялық және жаппай инфекциялық емес аурулардың (уланулардың) әкелінуін, пайда болуын және таралуын болғызбауға бағытталған шаралар мен рәсімдер кіреді.

Сонымен қатар, 2005 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жұқпалы аурулардың халықаралық таралуын бақылау үшін халықаралық стандарттар мен ұсыныстарды білдіретін халықаралық медициналық-санитариялық қағидаларды қабылдады. Бұл қағидаларды ДДҰ-ға мүше барлық елдер басшылыққа алады. Олар халықтың денсаулығы үшін жаңа және үнемі өзгеріп отыратын қауіп-тәуекелдерге қолданылып, аурулардың пайда болуы мен таралуына жауап ретінде ұзақ уақыт бойы халықаралық шараларға сәйкес іс-әрекеттерді орындауға арналған.

Санитариялық-карантиндік бақылау кезінде қандай негізгі тәуекелдер зерттеледі?

Санитариялық-карантиндік бақылауды жүзеге асыратын лауазымды тұлғалар халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласында төтенше жағдайлардың туындау қаупі болған кезде Одақтың кедендік аумағына немесе аумағынан келген кезде көлік құралдарын, сондай-ақ адамдарды санитариялық-карантиндік бақылаудан өткізеді.

Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы төтенше жағдайлардың туындау тәуекелдеріне келесілер кіреді:

Ауру жұқтырған аудандардан немесе химиялық және радиациялық авариялар аймақтары бар елдерден келетін немесе кететін көлік құралдарында (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының тізбелеріне сәйкес) бақылау жүзеге асырылады. Бұл бақылау санитариялық-эпидемиологиялық іс-шараларды талап ететін жұқпалы ауруларға күдікті адамдардың көлік бортында болмауы туралы алдын ала ақпарат беруді қамтиды. Сондай-ақ, көлік құралдарында эпидемиологиялық жағдайы тұрақсыз аудандары бар елдерден келген жолаушылардың болуы назарға алынады. Қосымша бақылау санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылық саласындағы заңнаманы бұзушылықтарды анықтау, сондай-ақ пошта жөнелтімдерінің талаптарға сай еместігі және көлік құралының бортында ауруға күдікті адамдарды анықтау үшін жүргізіледі. Кеміргіштердің, жәндіктердің болуы және радиациялық фоны жоғары тауарлардың қозғалу фактісі де жіті тексеріледі. Халықтың санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылығы саласындағы төтенше жағдайлардың туындауына байланысты тәуекелдердің күрделілігі мен алуан түрлілігіне қарамастан, кедендік аумақты кесіп өтетін көлік құралдары мен тұлғаларды санитариялық-карантиндік бақылау және мониторингілеу қоғамдық денсаулық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етудің ажырамас элементтері.

Эпидемияның таралуын болдырмауда санитариялық-карантиндік бақылау қандай рөл атқарады?

Көріп отырғандай, санитариялық-карантиндік бақылаудың маңызды функцияларының бірі – эпидемияның таралуын болдырмау. Бұл әсіресе жаһандық көші-қон және халықаралық туризмнің ұлғаюы жағдайында өте мәңызды әрі өзекті. Ел шекарасынан өтетін саяхатшылар мен тауарлар жұқпалы аурулардың негізгі тасымалдаушысы. Сондықтан тиісті қадағалаусыз жағдай бақылаудан шығып кетуі мүмкін. Санитариялық-карантиндік бақылау ықтимал қауіпті жағдайларды анықтауға және оқшаулауға мүмкіндік береді, осылайша аурулардың таралуының алдын алады.

Ұлттық қауіпсіздік тұрғысынан санитариялық-карантиндік бақылау қаншалықты маңызды?

Мемлекеттік шекарадағы санитариялық-карантиндік бақылау ұлттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету тұрғысынан да маңызды. Елге биологиялық агенттерді, яғни ұсақ ағзаларды, енгізу биотерроризмнің немесе қасақылықтың бір түрі ретінде пайдаланылуы мүмкін. Сондықтан шекарадан өтетін тауарлар мен тұлғаларды бақылау мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін стратегиялық маңызға ие.

Қазақстан – Кеден одағының мүшесі. Осы орайда, санитариялық карантиндік бақылау қалай келісімді тұрғыда жүзеге асырылады?

Қазақстан Кеден одағының мүшесі ретінде көршілерімен ортақ кедендік шекараға ие және осы шекарадағы санитариялық-карантиндік бақылау екі тұрғыдан маңызды. Біріншіден, бұл Кеден одағының басқа мүшелерімен санитариялық-карантиндік бақылау саласындағы бірыңғай стандарттың сақталуын қамтамасыз етіп қана қоймай қағидалар мен рәсімдерді үйлестіруге ықпал етеді. Екіншіден, бұл халықтың денсаулығын қорғаудың және ел ішіндегі биологиялық қауіпсіздіктің жоғары деңгейін сақтауға көмектеседі.

Қорытындылай келе, шекарада санитариялық-карантиндік бақылауды сақтау елдің әл-ауқаты мен тұрақтылығын қамтамасыз етудің маңызы қаншалықты?

Санитариялық-карантиндік бақылау – пандемияның алдын алу және өркениеттң қорғау жөніндегі жаһандық іс-шаралардың маңызды бөлігі. Шекарада бақылау жүргізу жаһандық контексте тұрақтылық пен қауіпсіздікті сақтай отырып, аурудың әлемдік деңгейде таралуын болдырмауға көмектеседі. Яғни, бұл тек мемлекеттік деңгейде емес, халықаралық деңгейдегі қызмет.

Сонымен, санитариялық-карантиндік шаралар эпидемияға байланысты өндіріс пен сауданың тоқтап қалуына жол бермей, экономикаға оң әсер етеді. Бұл даму мен өркендеу үшін орнықты жағдайларды қамтамасыз ете отырып, елдің тұрақтылығына ықпал етеді. Осы міндеттерді орындауда санитариялық-карантиндік пункттердің жұмысын атап өту керек. Бүгінгі таңда ел бойынша 25 санитариялық-карантиндік бақылау пункті тәулік бойы қызмет атқарады. Олар шекарада санитариялық-карантиндік бақылауды жүзеге асырып, елдің қауіпсіздігін, денсаулығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Жалпылама айтқанда, шекарадағы санитариялық-карантиндік бақылау әлемдік контексте қоғамдық денсаулықты сақтауда жаһандық қауіптердің алдын алуда маңызды рөл атқарады.

Сұхбатыңыз үшін рақмет!