Түркістан облысындағы гендерлік саясат: жаңа бастамалар

Мемлекеттік бағдарлама мен стратегиялық негіз

Қазақстан Республикасында гендерлік теңдікке бағытталған ұзақмерзімді саясаттың негізі – «Отбасы және гендерлік саясат тұжырымдамасы – 2030», әйелдердің саясатқа, экономикаға, құқықтық қорғауға қатысуын арттыруға бағытталған. Бұл тұжырымдама бойынша Түркістан облысында әйелдерді қолдауға және тең мүмкіндіктер тудыруға бағытталған бағыттар жүйелі түрде іске асуда.

Әйелдердің кәсіпкерлікке тартылуы мен оң қолдау

Облыста шағын және орта бизнестегі кәсіпкерлердің шамамен 42%-ы – әйелдер, ал 2023 жылы 800-ден астам әйел кәсіпкерге 2,3 млрд теңгеден астам қаржылық қолдау көрсетілді  . Бұл қолдау «Бизнестің жол картасы» және «Ауыл әйелдерінің кәсіпкерлігін дамыту» жобалары шеңберінде жүзеге асуда.

Сонымен бірге, кейбір ауылдық аймақтарда ерлерге несие алу қиындап кеткен жағдайда, әйел кәсіпкерлерді қаржыландыру мен кепілсіз қолдау шаралары пысықталуда  .

Білім беру мен кадрлық теңдік

Әйелдердің білім алу мүмкіндігі айтарлықтай өскен: жоғары оқу орындарына оқуға түскен студенттердің 55%-дан астамы – қыздар. Бұдан басқа, мектеп директорларының арасында әйелдердің үлесі соңғы үш жылда 30%-ға жеткен, бұл сапалы басқарушылық бағыттағы өзгерістер екенін көрсетеді  .

Саясат пен мемлекеттік басқарудағы әйелдер

Түркістан облысы мәслихат депутаттарының 28%-ы – әйелдер, ал аудандық және қалалық деңгейде бұл көрсеткіш 35%-ға жуықтайды  . Бұл көрсеткіш әйелдердің қоғамдық-саяси өмірде белсенді рөл атқара бастағанын көрсетеді.

Гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы әрекеттер

Әйелдер мен отбасыларды қорғау аясында Түркістан облысы гендерлік зорлық-зомбылыққа қарсы күресте үздіктер қатарында тұр. ЮНФПА мен облыс әкімдігі бірлесіп, 3 дағдарыс орталығын ашу және коммуникациялық стратегия әзірлеу сияқты маңызды бастамаларды жүзеге асырды  .

Бұл семинар-тренингтердің арқасында журналистика саласының өкілдеріне тұрмыстық зорлық-зомбылықты жариялау әдебі мен ұғымдары түсіндірілді  .

Аймақтық комиссиялар және үкіметтік үйлестіру

Облыс әкімдігінің жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссия белсенді жұмыс істеп, өзекті мәселелерді үнемі қарастырады. Бұл комиссияның құрамына мемлекеттік органдар мен ҮЕҰ көбейіп, үйлестіру тобын құру арқылы дағдарыстық жағдайларға жылдам жауап беру жүйесі жаңартылды  .

2024 жылы комиссияның отырыстарында әке институтын нығайту, гендерлік бюджеттеу, бала тәрбиесінде патриотизм мен адамгершілік құндылықтарды қалыптастыру секілді маңызды мәселелер кеңінен талқыланды  .

Әйелдердің жұмыспен қамту мүмкіндіктері

Облыста әйелдердің жұмыспен қамтылу деңгейі жоғары: “Еңбек” жобалары шеңберінде 97 686 адам жұмыспен қамтылды, оның 51,6%-ын – әйелдер құрайды. Олардың ішінде 15 664 әйел тұрақты жұмысқа,  18 923 әйел уақытша орындарға бағытталған. Сондай-ақ «Бизнес-Бастау» жобасына 12 660 әйел, грантқа 977 әйел, кәсіптік оқуға 242 әйел, enbek.kz платформасында дағдыларды меңгеруге 1 984 әйел жіберілді  .

Әлеуметтік қорғау және демографиялық қолдау

Облыстағы жалпы әйелдердің саны 1,2 млн адамға жуық, бұл жалпы тұрғындардың 49,2%-ын құрайды  . Облыс халқының демографиялық өсуі жоғары: әр бесінші бала осы өңірде дүниеге келеді, ал 177 мыңнан астам көпбалалы ана тіркелген  .

Комиссия жұмыстары теңгерімді жүргізіліп, азаматтық қоғаммен ынтымақтастық негізінде, әлеуметтік мәселелерді шешу алгоритмі жетілдірілуде .

Түркістан облысындағы гендерлік саясат: жаңа бастамалар, нақты нәтижелер

Тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы жүйелі жұмыс

ЮНФПА (БҰҰ-дағы Әйелдер қоры) мен облыс әкімдігі бірлесіп бірнеше жылдан бері пилоттық жобаны жүзеге асырып келеді. Оның аясында Түркістан облысы тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл Орта Азияда алдыңғы қатардағы өңірге айналды. Қазір облыс аумағында 3 дағдарыс орталығы ашылып, зорлыққа ұшыраған әйелдерге әлеуметтік-психологиялық қолдау көрсетілуде. Сонымен қатар, арнайы коммуникациялық стратегия әзірленіп, БАҚ және тренингтер арқылы гендерлік теңдік мәселелері кеңінен насихатталуда.

Аймақтық бастамалар мен қоғам қатысуы

“Әйелдер ісі және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссия” жұмысы жанданды. Оның құрамына мемлекеттік органдар, үкіметтік емес ұйымдар мен үйлестіру тобы кірді. Комиссия дағдарыстық жағдайларға жедел жауап беру, гендерлік проблемаларды бірлесіп шешу механизмдері мен ұйымдық шараларды белсенді жүзеге асырып жатыр.

Жастар мен әйелдердің құқықтары мен білімін нығайту

“Y-PEER” бағдарламасы аясында Түркістанда жастарға репродуктивті денсаулық, буллинг және гендерлік теңдік бойынша тұрақты семинарлар өткізіледі.

Шымкенттегі республикалық форумда әйел ғалымдар мен қоғам өкілдері жиналып, ғылымдағы әйелдердің үлесі (Қазақстанда 54 %) туралы талқылады, қоғамда қыз балалардың ғылымға тартылуын қолдаудың маңыздылығы аталып өтті.

Соңғы жылдары Түркістан облысында “Әйелдер және инновациялар” көрмесі ұйымдастырылып, нәзік жандылардың әлеуметтік және бизнес бастамалары көпшілік назарына ұсынылды.

Әлеуметтік-экономикалық қолдау және әйелдердің мүмкіндіктері

Аймақтық деңгейде әйелдердің кәсіпкерлікке қатысуы артып келеді: шағын және орта бизнестегі кәсіпкерлердің 42 %-ы – әйелдер. 2023 жылы 800–ден астам әйел кәсіпкерге 2,3 млрд теңгеден астам қаржылай қолдау көрсетілген.

Әкімдік жанындағы комиссия аясында әйелдерге “өзін-өзі қорғау бойынша тренингтер (“Empowerment through Self-Defense”) ұйымдастырылып, оларды қауіпсіздікке үйрету бағдарламасы бастау алған.

Жастардың әлеуметтік сауаттылығы мен репродуктивті денсаулық

“Y-PEER” жобасы аясында жастар көбірек репродуктивті денсаулық мәселелеріне мән беріп, буллинг және қаржылық сауаттылыққа қатысты семинарлар өтуде. Бұл метрика болашақта отбасы тұрақтылығын арттырады.

Институттық реформалар мен мәдениетаралық ұстаным

Түркістан өңірі ұлттық дәстүр мен заманауи талаптарды үйлестіре меңгеруде. Облысқа тән исламдық-мәдени элементтері бар ортада гендерлік саясаттың дамуы ерекше мәнге ие.

Нақты цифрлар және статистика

Облыстағы әйелдер саны – жалпы халықтың шамамен 51 %-ы.

Жұмысқа қабілетті әйелдердің жұмыспен қамтылған үлесі биыл 69 %-ға дейін өскен.

Әлеуметтік төлемдер мен жәрдемақылар арқылы 400 мыңнан астам бала мен көпбалалы аналар қолдау алды.

Жалпы нәтижелер мен болашақ бағыттар

Түркістан облысында:

Әйелдердің бизнеске, білімге, басқаруға қатысуы айтарлықтай өсті;

Гендерлік зорлық-зомбылықты алдын алу бойынша пилоттық жобалар мен сервистер дамыды;

Бағдарламалық қолдау негізінде әйелдердің жұмыспен қамтылуы мен экономикалық тең мүмкіндіктері нығая түсті;

Әлеуметтік қорғау жүйесінде әйелдер мен отбасыларға бағытталған жоспарлы өзгерістер жүзеге асырылуда.