Түркістан облысындағы отбасылық құндылықтар

Дәстүрлі қазақ отбасындағы құндылықтар жүйесі

Қазақ қоғамында отбасы – қасиетті ұғым. Түркістан облысында бұл ұстаным ерекше сақталып келген. Дәстүрлі отбасындағы құндылықтар жүйесін бірнеше қырынан қарастыруға болады:

Үлкенді сыйлау. Балалар ата-ананы ғана емес, ауылдағы барша үлкендерді құрметтеген. Үлкеннің батасын алу, бата беру дәстүрі осы күні де маңызын жоғалтпаған.

Ағайын бірлігі. Туыстар арасындағы ынтымақ – отбасының тірегі. Бір отбасы қиындыққа тап болса, бүкіл ауыл жұмыла көмек көрсеткен.

Әдеп пен иба. Қыз балаларды ибалы, ұятты болуға, ұлдарды ержүрек әрі намысты болуға тәрбиелеген.

Қонақжайлылық. Отбасылық құндылықтардың бірі – қонақ күту мәдениеті. Түркістандағы отбасылар қонақты «құдайы қонақ» деп ерекше құрметпен қарсы алған.

Еңбекке баулу. Балалар жастайынан мал бағу, жер өңдеу, үй шаруасына араласу арқылы еңбекқорлыққа үйренген.

Ата-әже институты және ұрпақ тәрбиесіндегі орны

Түркістан облысындағы дәстүрлі отбасыларда ата мен әженің рөлі ерекше болған. Қазақ қоғамында «немере – баладан да тәтті» деген сөз бар. Бұл – үлкендердің немереге деген сүйіспеншілігін ғана емес, тәрбиедегі орнын да білдіреді.

Тәрбиелік мектеп. Әжелер немерелеріне бесік жырын айтып, халық ертегілері мен аңыздарын жеткізген. Ал аталар батырлық жырларды айтып, тарихи оқиғаларды баяндап, жас буынды елдікке, отансүйгіштікке баулыған.

Құндылықтарды жеткізуші. Ата-әжелер отбасының рухани діңгегі саналып, ұрпаққа адалдық, мейірім, ізгілік сияқты қасиеттерді дарытқан.

Әлеуметтік рөлі. Түркістандағы ауылдық ортада аталар ауыл ақсақалы ретінде дау-жанжалды шешіп, әділ төрелік айтқан. Бұл – балаларға әділдік пен парасаттылықтың үлгісі болған.

Ұрпақ сабақтастығы. Әсіресе ауылдық жерлерде балаларды ата-әжесі бауырына салып, тәрбиелеп өсіру дәстүрі әлі де кездеседі. Бұл – жас ата-ананың тұрмысын жеңілдетіп қана қоймай, балалардың ұлттық тәрбиеге қанығуына жол ашады.