Түркістан облысындағы гендерлік саясат: даму бағыттары мен аймақтық ерекшеліктер

Түркістан өңірінің әлеуметтік-мәдени ерекшелігі

Түркістан – қазақ халқының рухани орталығы, діни-тарихи дәстүрлері терең сақталған өлке. Мұнда гендерлік саясатты іске асыруда ұлттық салт-дәстүрлер мен исламдық құндылықтар маңызды рөл атқарады.

Дәстүрлі көзқарас: әйел – отбасының ұйытқысы, ер – отбасының тірегі.

Әлеуметтік орта: ауылдық жерлерде дәстүршілдік басым, қалада гендерлік теңдікке бейімділік артып келеді.

Жаңа үрдістер: жастар арасында гендерлік теңдік идеясы кеңінен таралып, қыздардың білім мен мансапқа ұмтылысы күшейіп отыр.

Әйелдердің білім беру және ғылым саласындағы орны

Түркістан облысында мектеп мұғалімдерінің басым бөлігі – әйелдер. Жоғары оқу орындарында да студенттердің жартысынан астамын қыздар құрайды. Бұл білім саласында гендерлік теңдіктің жоғары деңгейін көрсетеді.

Мұғалімдер құрамының 70%-ы – әйелдер.

Студенттердің 55%-ы – қыздар.

Ғылым саласында әйел-ғалымдардың үлесі жыл сайын артуда.

Дегенмен, ауылдық жерлерде әлі де болса қыз балалардың оқуын ерте тоқтату немесе тұрмысқа шығуына байланысты білімін жалғастырмау жағдайлары кездеседі.

Әйелдердің экономика мен кәсіпкерліктегі рөлі

Соңғы 10 жылда Түркістан облысында әйелдер кәсіпкерлігі айтарлықтай дамыды.

Шағын және орта бизнестің шамамен 40%-ын әйелдер басқарады.

Кәсіпкер әйелдер негізінен жеңіл өнеркәсіп, тамақ өндірісі, қызмет көрсету саласында белсенді.

Мемлекеттік гранттар мен жеңілдетілген несиелер арқасында әйелдер ауыл шаруашылығында да жобаларды іске асырып жүр.

Мысалы, Сайрам, Сарыағаш, Түркістан қаласының өзінде әйелдер кооперативтері ашылып, ондаған адам жұмыспен қамтылып отыр.

Саясаттағы және басқарудағы әйелдердің үлесі

Облыстық мәслихат пен жергілікті атқарушы органдарда әйелдердің үлесі өсіп келеді. Алайда әлі де болса шешім қабылдайтын жоғары деңгейдегі лауазымдарда ерлердің басымдығы байқалады.

Мәслихат депутаттарының шамамен 25–27%-ы – әйелдер.

Әкім орынбасарлары мен бөлім басшылары арасында да әйелдер бар, бірақ үлесі 15–20% шамасында.

Бұл көрсеткіш Қазақстанның орташа деңгейіне жақын, бірақ гендерлік теңдік мақсаттарына әлі толық жеткен жоқ.

Әлеуметтік мәселелер және гендерлік теңсіздіктер

Тұрмыстық зорлық-зомбылық.
– Облыста тұрмыстық зорлықтың алдын алу үшін арнайы дағдарыс орталықтары жұмыс істейді.
– Әйелдерге психологиялық, құқықтық, әлеуметтік көмек көрсетіледі.

Еңбек нарығындағы теңсіздік.
– Әйелдердің жалақысы ерлерге қарағанда әлі де төмен.
– Әйелдер негізінен әлеуметтік салаларда шоғырланған.

Білім алу мүмкіндігі.
– Қыз балалардың білімін жалғастыруға кейбір ауылдық жерлерде дәстүрлі көзқарастар кедергі болуы мүмкін.

Дін мен дәстүрдің ықпалы

Ислам діні әйелдің мәртебесін төмендетпейді, керісінше, ананың рөлін ерекше ардақтайды. Алайда кейбір дәстүршіл түсініктер әйелдердің қоғамдық белсенділігін шектейді.

Позитивті қыры – әйелді отбасындағы басты тұлға, құрмет иесі ретінде көру.

Теріс қыры – әйелдің саясат пен мансапқа ұмтылысын шектеу.

Бұл қайшылықты шешудің бір жолы – ағартушылық жұмыс, жастар арасында гендерлік білім беру.

Мемлекеттік және қоғамдық бастамалар

Түркістан облысында әйелдерді қолдауға бағытталған жобалар іске асуда:

«Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту» мемлекеттік гранттары.

Әйелдерді жұмыспен қамту орталықтары.

Қоғамдық ұйымдар: «Әйелдер кеңесі», «Аналар кеңесі», жастар ұйымдары.

ЖОО-ларда гендерлік клубтар мен тренингтер.

Бұл бастамалар әйелдердің қоғамдық өмірге белсенді қатысуына ықпал етуде.

 Жастар және гендерлік саясат

Жастардың көзқарасы гендерлік саясаттың болашағын анықтайды. Түркістан облысының жас буыны:

қыз балалардың жоғары білім алуына құлшынысты;

еңбек нарығында тең мүмкіндіктерді қолдайды;

отбасында ер мен әйелдің ортақ жауапкершілігін мойындайды.

Бұл – болашақта аймақта гендерлік теңдіктің одан әрі нығаятынын көрсететін оң фактор.

Түркістан облысындағы гендерлік саясат дәстүрлі мәдениет пен қазіргі заманғы құндылықтардың тоғысында дамуда. Әйелдердің білім, ғылым, кәсіпкерлік және саясаттағы үлесі жыл сайын артып келеді. Дегенмен тұрмыстық зорлық, ауыл мен қала арасындағы теңсіздік, дәстүрлі көзқарастар секілді мәселелер әлі де шешімін қажет етеді.

Алдағы уақытта облыстағы гендерлік саясат мына бағыттарда дамуы тиіс:

Қыз балалардың білім алу мүмкіндігін кеңейту;

Әйелдердің кәсіпкерлігін мемлекеттік деңгейде қолдау;

Басқару саласында әйелдердің үлесін арттыру;

Отбасындағы зорлық-зомбылықтың алдын алу;

Жастар арасында гендерлік ағарту жұмыстарын күшейту.