Түркістан облысындағы гендерлік саясат: мемлекеттік басымдықтар мен өңірлік бастамалар

Құқықтық негіздер мен мемлекеттік стратегия

Қазақстандағы гендерлік теңдік саясаты 2006–2016 жылдарға арналған гендерлік теңдік стратегиясынан бастау алды. Қазіргі таңда оның жалғасы ретінде «Отбасы және гендерлік саясат тұжырымдамасы – 2030» қабылданған. Осы құжатқа сәйкес, елімізде әйелдердің саясатқа қатысуын арттыру, экономикалық белсенділігін көтеру және олардың құқықтық қорғалуын күшейту міндеттері қойылған.

Түркістан облысында да осы бағыттағы жұмыстар тұрақты түрде жүргізіліп келеді. Облыстық Іскер әйелдер қауымдастығы, Әйелдер кеңестері, Жастар ресурстық орталықтары және Үкіметтік емес ұйымдар мемлекеттік органдармен бірлесіп, гендерлік теңдікті қолдау бойынша нақты жобаларды жүзеге асыруда.

Әйелдердің әлеуметтік-экономикалық өмірге қатысуы

Түркістан облысында әйелдер шағын және орта бизнесте белсенділік танытып отыр. 2024 жылғы ресми деректерге сәйкес, облыстағы кәсіпкерлердің шамамен 42 пайызы – әйелдер. Әсіресе, әлеуметтік кәсіпкерлік, жеңіл өнеркәсіп, білім беру және қызмет көрсету салаларында нәзік жандылардың үлесі жоғары.

Мемлекет тарапынан да қолдау шаралары кеңейтілуде. «Бизнестің жол картасы», «Ауыл әйелдерінің кәсіпкерлігін дамыту» жобалары аясында көптеген әйелдер қайтарымсыз грантқа, төмен пайызды несиеге қол жеткізді. Мәселен, 2023 жылы Түркістан облысында 800-ден астам әйел кәсіпкерге жалпы сомасы 2,3 миллиард теңгеден астам қолдау көрсетілді.

Білім беру және кадрлық әлеует

Қыз балалардың білім алуы мен кәсіби дамуына ерекше назар аударылуда. Облыстағы жоғары оқу орындарында студенттердің 55 пайыздан астамы – қыздар. Олардың ішінде инженерлік, ақпараттық технологиялар сияқты дәстүрлі түрде ерлерге тән саналатын мамандықтарды таңдаушылардың саны да артып келеді.

Білім беру басқармасының деректеріне сәйкес, соңғы үш жылда Түркістан облысында мектеп директорларының арасында әйелдердің үлесі 30 пайызға жетті. Бұл – гендерлік теңдіктің кадрлық әлеуетте де көрініс тауып отырғанын білдіреді.

Саясаттағы әйелдер

Гендерлік саясаттың маңызды бағыты – әйелдердің саясат пен мемлекеттік басқару ісіне белсенді қатысуы. Түркістан облысында қазір облыстық мәслихат депутаттарының 28 пайызы – әйелдер. Аудандық және қалалық деңгейде бұл көрсеткіш 35 пайызға жуықтады.

Әйелдер жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінде де белсенді. Ауылдық округ әкімдерінің ішінде нәзік жандылардың үлесі жылдан-жылға артып келеді. Бұл – әйелдердің тек әлеуметтік салада ғана емес, мемлекеттік басқаруда да шешуші рөл атқара бастағанын көрсетеді.

Әлеуметтік қорғау шаралары

Гендерлік саясат тек саясат пен бизнесте ғана емес, әлеуметтік салада да өз жалғасын табуда. Түркістан облысында көпбалалы аналарға, жалғызбасты әйелдерге және әлеуметтік тұрмысы төмен отбасыларға жан-жақты қолдау көрсетілуде.

2024 жылы облыста 400 мыңнан астам бала мемлекеттік жәрдемақы мен түрлі әлеуметтік төлемдер алды. Оның ішінде көпбалалы аналарға берілетін жәрдемақылардың көлемі айтарлықтай ұлғайтылды. Сонымен бірге, «Балапан» бағдарламасы аясында мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының желісі кеңейіп, аналардың еңбек нарығына қайта оралуына мүмкіндік жасалды.

Жаңалықтар мен іс-шаралар

Соңғы жылдары Түркістан облысында гендерлік саясатқа байланысты бірқатар маңызды іс-шаралар өтті.

2024 жылы Түркістан қаласында «Әйелдер және қоғам» атты аймақтық форум ұйымдастырылып, оған 500-ден астам әйел кәсіпкер, мемлекеттік қызметші және үкіметтік емес ұйым өкілдері қатысты. Форум барысында әйелдердің бизнеске қолжетімділігін арттыру, ауыл әйелдерінің әлеуетін көтеру мәселелері талқыланды.

Кентау қаласында «Әйелдер лидерлігі мектебі» жобасы іске қосылды. Бұл жоба жас қыз-келіншектерді көшбасшылыққа, қоғамдық белсенділікке үйретуді көздейді.

Шардара ауданында «Отбасы құндылықтары және гендерлік теңдік» атты ғылыми-практикалық конференция өтті. Конференцияда гендерлік саясат пен ұлттық дәстүрдің үйлесімі, аналарды қолдау шаралары талданды.

2025 жылы Түркістанда өткен «Әйелдер және инновациялар» көрмесінде нәзік жандылардың бизнес жобалары мен әлеуметтік бастамалары көпшілік назарына ұсынылды.

Статистика мен сараптамалық мәліметтер

Ресми деректерге сәйкес, Түркістан облысының жалпы халқының 51 пайызы – әйелдер. Соңғы бес жылда еңбекке қабілетті жастағы әйелдердің жұмыспен қамтылу деңгейі 63 пайыздан 69 пайызға дейін артқан.

Әйелдер арасындағы жоғары білімділер үлесі – 58 пайыз. Бұл көрсеткіш өңірдегі әйелдердің кәсіби және интеллектуалдық әлеуетінің жоғары екенін дәлелдейді.

Сонымен қатар, облыстағы әйелдер кәсіпкерлігінің табысы 2022 жылмен салыстырғанда 18 пайызға өскен. Бұл – мемлекеттік қолдау шараларының тиімділігін көрсететін маңызды фактор.

Түркістан облысында гендерлік саясатты дамытуға бағытталған жұмыстар жүйелі түрде іске асырылуда. Әйелдердің саясатқа, білімге, кәсіпкерлікке қатысуы артып келеді. Әлеуметтік қорғау шаралары да кеңейіп, көпбалалы аналар мен тұрмысы төмен отбасыларға қолдау көрсетілуде.

Мемлекеттік бағдарламалар мен өңірлік бастамалардың арқасында Түркістан облысы гендерлік саясатты дамытуда еліміздің алдыңғы қатарындағы өңірлердің біріне айналды. Бұл бағыттағы жұмыстар алдағы жылдары да жалғасын тауып, әйелдер мен ерлердің қоғамдағы тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету ісіне жаңа серпін беретіні анық.