Экономикалық еркіндік рейтингінде Қазақстан жеті орынға төмендеді

Ал Өзбекстан, Қырғызстан, Ресей, Беларусь және Тәжікстан экономикасы еркін емес елдердің тізімінде, деп хабарлайды Turkistan Today.

Wall Street Journal газеті және Heritage Foundation зерттеу орталығы жүргізетін жыл сайынғы зерттеуге сәйкес, экономикалық еркіндіктің жаһандық орташа индексі 2022 жылғы 60 балдан 2023 жылы 59,3 балға дейін төмендеді. Қор сарапшылары экономикалық ернкіндікті «азаматтарға қажетті қорғау мен қолдауды қоспағанда, тауарлар мен қызметтерді өндіруге, таратуға және тұтынуға мемлекеттің араласуының немесе кедергісінің болмауы» деп анықтайды. Рейтингке 184 мемлекет қатысса, 8 ел бойынша дерек жоқ.

Алған балл неғұрлым жоғары болса, рейтинг соғұрлым жоғары. 100 балл — абсолютті еркін экономика, 0 балл — деспотиялық экономика. 2023 жылғы рейтингте экономикасы еркін елдер тізімінде небәрі 4 мемлекет (80 балдан жоғары) болды: Сингапур (83,9 балл), Швейцария (83,8 балл), Ирландия (82 балл) және Тайвань, ҚХР (80,7 балл). Сонымен қатар, 2022 жылы бұл тізімге тағы 3 мемлекет, Жаңа Зеландия, Люксембург және Эстония кірді, олар биыл экономика еркіндігі басым елдер тізіміне (70-тен 79,9 баллға дейін) енді.

ЕАЭО және Орталық Азия елдері арасында Армения 65,1 балмен 50-орынға тұрақтады. Одан кейін Қазақстан 62,1 балмен 71-орында. Бір жыл бұрын Қазақстан 64,4 балмен 64-орында болған. Экономикасы орташа еркін елдер тізіміне Армения мен Қазақстан ғана кірді (60 балдан 69,9 балға дейін).

Түрікменстаннан басқа ЕАЭО және Орталық Азияның басқа елдері экономикасы еркін еместігі басым елдердің тізімінде (50- балдан 59,9 балға дейін): Өзбекстан (109 орын, 56,5 балл), Қырғызстан (115 орын, 55,8 балл), Ресей (125 орын, 53,8 балл), Беларусь (145 орын, 51 балл) және Тәжікстан (146 орын, 50,6 балл). Түрікменстан экономикасы деспотиялық (0 балдан 49,9 балға дейін) елдер тізіміне еніп, 46,5 балл индексімен 161-орынға тұрақтады.

Соңғы 176-шы орында, индексі небәрі 2,9 балды құраған Солтүстік Корея, сондай-ақ ең нашарлардың қатарында Куба (24,3 балл), Венесуэла (25,8 балл) және Судан (32,8 балл) бар.

2022 жылмен салыстырғанда Зимбабве (5,9 балға өсті) экономикалық еркіндік индексі рейтингінде ең үлкен жақсаруды көрсетті, одан кейін Доминикан Республикасы (5,3 балға өсті), ал Эсватини мен Лесото (3,5 балға өсті). Экономикалық еркіндік индексінің айтарлықтай төмендеуі Багам аралдарында (бірден 6,1 балға азайған), одан кейін Кубада (5,2 балға азайған) және Руандада (4,9 балға азайған) байқалды.

Қазақстан өткен жылмен салыстырғанда индексте 2,3 балл жоғалтты, Ресей де сонша балл жоғалтқан. Беларусь (2 балл азайған) пен Армения (0,2 балл азайтқан) да экономикалық еркіндік индексін нашарлатты. Бұл ретте Тәжікстан, Өзбекстан және Түркіменстан индекстері тиісінше 0,9 балға, 0,8 балға және 0,3 балға жақсартты. Қырғызстанның экономикалық еркіндік индексі өзгеріссіз қалды.

Экономикалық еркіндік индексі 12 компонент бойынша өлшенеді, оның ішінде меншік құқығы, құқықтық жүйенің тиімділігі, сыбайлас жемқорлықтан азаттық, салық бостандығы, мемлекеттік шығындар, үкіметтен бостандық, бизнес еркіндігі, еңбек бостандығы, ақша еркіндігі, сауда еркіндігі, инвестиция еркіндігі, және қаржылық еркіндік кіреді. Әрбір параметр бойынша 0 балдан 100 балға дейін бағаланады және олардың орташа арифметикалық мәні нәтижесінде экономикалық еркіндік индексі беріледі.

Қазақстанның салық бостандығы (93 балл) және мемлекеттік шығындар (85 балл) санаттары жоғары болса, құқықтық жүйенің тиімділігі (34 балл) және сыбайлас жемқорлықтан азаттық (37 балл) санаттары төмен.