Түркістан облысы: Жастардың заманауи көзқарасы мен отбасылық құндылықтарға қатынасы

Жаһандану ықпалы. Интернет, әлеуметтік желілер арқылы жастар батыстық мәдениетті көбірек көреді. Кейбірі отбасылық дәстүрлерді «ескілік» деп қабылдауы мүмкін. Дегенмен, көпшілігі ұлттық ерекшелікті сақтауды маңызды деп біледі.

Білімге ұмтылыс. Қазіргі жастардың көпшілігі жоғары білім алуды көздейді. Бұл – некеге кешігіп тұруына, отбасын құру жасын арттыруына әсер етуде.

Қыз бен жігіт қарым-қатынасы. Бұрын ата-ана құдалық арқылы үйлендіретін болса, қазір жастар өз қалауымен жұп құрады. Бірақ Түркістанда әлі де ата-ананың батасы шешуші рөл атқарады.

Жастардың жауапкершілігі. Әлеуметтік сауалнамаларға сүйенсек, Түркістан жастарының басым бөлігі көпбалалы болуды құндылық санайды. Бұл – өңірдің демографиялық ерекшелігін айқындайды.

Діни және рухани институттардың ықпалы

Түркістан – діни орталық. Мұнда мешіттер, медреселер, рухани орталықтар көптеп орналасқан.

Діннің отбасылық құндылықтарға әсері. Ислам отбасын қасиетті институт ретінде қарастырады. Түркістан мешіттерінде некеге дайындық, отбасылық өмірдің әдебі туралы уағыздар жиі айтылады.

Неке қию дәстүрі. «Неке қию» рәсімі міндетті түрде имам қатысуымен өткізіледі. Бұл жас жұбайлардың жауапкершілігін арттырады.

Қоғамдық ұйымдар. Түркістанда отбасы құндылықтарын насихаттайтын қоғамдық қорлар мен үкіметтік емес ұйымдар жұмыс істейді. Олар жастарға семинар, дәріс, тренинг өткізіп, жанұялық тұрақтылықты дәріптейді.

Рухани сабақтастық. Қожа Ахмет Ясауи ілімі – тек діни емес, моральдық-этикалық құндылықтарды дәріптейтін мұра. Оның «имандылық», «сабыр», «қанағат» сияқты ұстанымдары бүгінгі отбасылар үшін де өзекті.

Заманауи отбасы мен ұлттық дәстүрдің үйлесімі

Қоғам дамыған сайын отбасы институты да өзгеруде. Түркістан облысында урбанизация, көші-қон, жаңа әлеуметтік рөлдер дәстүрге жаңа мазмұн қосты.

Қала және ауыл айырмашылығы. Ауылда дәстүрлі құндылықтар көбірек сақталса, қалада заманауи үлгілер белсенді. Дегенмен, екі ортада да негізгі құндылық – ата-ананы сыйлау мен бала тәрбиесі ортақ болып қала береді.

Әйелдің қоғамдағы жаңа рөлі. Бұрын тек тұрмыспен айналысқан әйелдер қазір кәсіпкерлікпен, мемлекеттік қызметпен, ғылыммен айналысады. Бұл – отбасының жаңа бейнесін қалыптастыруда.

Әкенің жаңа міндеттері. Заманауи әкелер бала тәрбиесіне көбірек араласады. Мәселен, үй шаруасына көмектесетін, баласының оқуына қатысатын әкелер көбейіп келеді.

Технологияның әсері. Әлеуметтік желілер отбасылық қатынастарға ықпал етуде. Кейде бұл қарым-қатынасқа кедергі болса, кейде шетелдегі туыстармен байланыс орнатуға мүмкіндік береді.

Жаңғыру мен дәстүрді сақтау. Түркістан облысында жастар ұлттық мерекелерге (Наурыз, Құрбан айт) белсенді қатысады. Бұл – дәстүр мен заманауи өмір салтының үйлескенін көрсетеді.

Түркістан облысындағы әлеуметтік бағдарламалар мен тәжірибелер

Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстанда отбасы саясатына айрықша мән берілді. Әсіресе Түркістан облысында халық санының көптігі мен демографиялық өсімнің қарқынына байланысты бұл бағыттағы мемлекеттік бағдарламалар ерекше орын алады.

Көпбалалы отбасыларға қолдау.
Түркістан – көпбалалы отбасылар ең көп аймақтардың бірі. Мемлекет тарапынан жәрдемақылар, тұрғын үй кезегіндегі жеңілдіктер қарастырылған. Бұл әлеуметтік қолдау жастардың да көпбалалы болуға деген ынтасын күшейтеді.

«Бақытты отбасы» бағдарламасы.
Облыс көлемінде әлеуметтік жағдайы төмен, көпбалалы және толық емес отбасыларды қолдау үшін жеңілдетілген ипотека, гранттық жобалар іске асырылуда.

Жастарға арналған неке мектептері.
Түркістан қаласында және кейбір аудан орталықтарында «Жас отбасы» клубтары ашылып, болашақ жұбайларға психологиялық, құқықтық кеңестер беріледі. Бұл – ажырасудың алдын алуға бағытталған қадам.

Демографиялық көрсеткіштер.
Түркістан облысы – туу көрсеткіші бойынша елде алдыңғы орында. Бұл – отбасылық құндылықтардың өміршеңдігін айғақтайды. Жыл сайын ондаған мың нәресте дүниеге келіп, халық саны артуда.

Қоғамдық бастамалар.
«Әжелер мектебі», «Әке клубы» сияқты бастамалар жас ұрпаққа ұлттық тәрбие беруді көздейді. Мұндай шаралар дәстүр мен қазіргі өмірді байланыстырады.

Дәстүр мен жаңашылдықтың үйлесімі

Түркістан облысы – қазақы отбасылық құндылықтардың алтын бесігі. Бұл өңірде ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан әдет-ғұрыптар, дәстүрлер қазіргі заманда да өзектілігін жоғалтқан жоқ.

Тарихи сабақтастық. Ата-баба мұрасы ретінде ата-әже тәрбиесі, салт-дәстүрлер, үлкенге құрмет, кішіге ізет ұстанымы әлі күнге дейін жалғасып келеді.

Заманауи өзгерістер. Бүгінгі жастар білімге ұмтылып, қоғамдағы жаңа рөлдерді игеріп жатыр. Әйелдер белсенділік танытып, ерлер отбасылық тәрбиеге көбірек араласады.

Рухани тірек. Ислам құндылықтары, Қожа Ахмет Ясауи мұрасы өңір тұрғындарының рухани бағдаршамы болып қала беруде.

Әлеуметтік қолдау. Мемлекеттік бағдарламалар, қоғамдық бастамалар отбасы институтының тұрақтылығын арттырып отыр.

Демек, Түркістан облысындағы отбасылық құндылықтар – қазақ ұлтының өміршеңдігін айқындайтын басты негіздердің бірі. Дәстүр мен жаңашылдықты үйлестіре білген бұл өңір болашақта да ұлттық құндылықтардың шамшырағы болып қала бермек.