Түркістан облысындағы аналарға арналған бағдарламалар: қамқорлық пен жаңа мүмкіндіктер

Соңғы жылдары мемлекет пен облыстық әкімдік тарапынан аналарға арналған түрлі әлеуметтік, медициналық, білім беру және кәсіпкерлікті қолдау бағдарламалары іске асырылуда. Бұл жобалар аналардың тұрмысын жеңілдетіп қана қоймай, олардың қоғамдағы белсенділігін арттыруға, жаңа мүмкіндіктерге жол ашуға бағытталған.

Әлеуметтік қолдау бағдарламалары

Жәрдемақылар мен төлемдер

Түркістан облысында көпбалалы аналарға, аз қамтылған отбасыларға және жалғызбасты аналарға тұрақты түрде әлеуметтік жәрдемақылар төленеді. 2024 жылы облыс бойынша 150 мыңнан астам отбасы атаулы әлеуметтік көмек алған.

Бұдан бөлек, «Алтын алқа», «Күміс алқа» иегерлеріне ай сайын қосымша төлемдер беріледі. Бұл – көпбалалы аналардың еңбегін мойындаудың бір көрінісі.

Тұрғын үй және ипотекалық жеңілдіктер

Аналарды тұрғын үймен қамтамасыз ету бағытында да игі бастамалар бар. «Бақытты отбасы» және «Нұрлы жер» бағдарламалары аясында Түркістан облысында 2024 жылы 500-ден астам отбасы баспаналы болды. Көпшілігі – көпбалалы аналар мен әлеуметтік аз қамтылған әйелдер.

Медициналық қолдау

Перзентханалардағы жаңа мүмкіндіктер

Аналардың денсаулығы ең бірінші кезекте тұрады. 2024 жылы Түркістан қаласында жаңа перзентхана ашылып, жүкті әйелдерге заманауи медициналық қызмет көрсетілуде. Мұнда аналарға арналған «Ана мектебі» жобасы іске қосылып, болашақ аналар дұрыс тамақтану, бала күтімі мен психологиялық дайындық бойынша тегін дәрістер алуда.

Денсаулық сақтау бағдарламалары

Облыс бойынша әрбір жүкті әйел тегін медициналық скринингтен өтеді. 2024 жылы 100 мыңнан астам әйел толық медициналық тексеруден өткен. Сонымен қатар, ауылдық жерлерде жылжымалы диагностикалық кешендер жұмыс істеп, шалғайдағы аналардың денсаулығын бақылауда.

Білім беру мен кәсіби даму

«Әйелдер кәсіпкерлігі» жобасы

2024 жылы Түркістан облысында аналарға арналған кәсіпкерлікті дамыту орталықтары ашылды. Бұл орталықтарда көпбалалы және жұмыссыз әйелдер бизнес негіздерін үйреніп, жеңілдетілген несиелерге қол жеткізуде. Мысалы, Созақ ауданында ашылған орталықта 50-ден астам әйел тігін цехын, шағын наубайхана мен үй жағдайындағы кондитерлік цех ашты.

Қайта даярлау курстары

Облыстық жұмыспен қамтуды үйлестіру басқармасы аналарды қайта даярлау курстарына тегін қабылдауда. Курс барысында олар бухгалтерлік есеп, компьютерлік сауаттылық, қолөнер, тігіншілік, аспаздық салаларында білім алуда. 2024 жылдың өзінде 2 мыңнан астам ана жаңа мамандық игерді.

Балаларға арналған жеңілдіктер

Аналарға арналған бағдарламалардың тағы бір бағыты – олардың балаларына жасалатын жеңілдіктер. Түркістан облысында көпбалалы аналардың балаларына тегін қосымша білім беретін үйірмелер ұйымдастырылуда.

2025 жылдың қаңтарында Түркістан қаласында «Балаларға тегін спорт» жобасы іске қосылып, көпбалалы аналардың балалары футбол, күрес, жүзу секцияларына тегін қатысуға мүмкіндік алды.

2024 жылы Сайрам ауданында көпбалалы аналардың балаларына тегін мектепке дейінгі білім беру бағдарламасы енгізілді. Бұл жоба аясында 5 мыңнан астам бала балабақшаға орналастырылды.

Жаңалықтар мен өзекті оқиғалар

2025 жылдың ақпан айында Түркістанда «Аналарға қамқорлық – болашаққа инвестиция» атты форум өтті. Форумда әлеуметтік саясат, ана денсаулығы, әйелдер кәсіпкерлігін дамыту мәселелері талқыланды.

2024 жылы Ордабасы ауданында «Аналарға арнау» акциясы ұйымдастырылып, көпбалалы аналарға тұрмыстық техника табысталды.

Жетісай ауданында 2024 жылдың соңында аналарға арналған психологиялық қолдау орталығы ашылды. Мұнда мамандар аналардың көңіл-күйін көтеру, отбасы ішіндегі түсіністікті арттыру бағытында жұмыс істеуде.

Кентауда «Ана бақытты болса – бала да бақытты» атты әлеуметтік жоба іске қосылып, жалғызбасты аналарға тұрақты жұмыс ұсынылды.

Рухани қолдау

Түркістан – рухани астана. Мұнда аналарды құрметтеу мәдениеті ерекше. Қаладағы мешіттерде, мәдениет үйлерінде «Анаға тағзым» атты кездесулер жиі өткізіліп тұрады. Бұл жиындарда аналардың еңбегі дәріптеліп, қоғамдағы беделі арта түсуде.

Болашақ жоспарлар

Облыс әкімдігі 2025–2030 жылдарға арналған арнайы «Ана және бала» бағдарламасын дайындауда. Жоспар бойынша:

Әрбір ауданда аналарға арналған кәсіпкерлік орталықтар ашылады;

Барлық перзентханалар халықаралық стандарттарға сәйкестендіріледі;

Көпбалалы аналарға арналған тұрғын үй құрылысы күшейтіледі;

Балаларға арналған тегін демалыс лагерьлері көбейтіледі.

Ана мен бала денсаулығын сақтау – Түркістан облысы үшін басты әлеуметтік басымдықтардың бірі. Бұл бағытта өңірде кешенді шаралар жүзеге асырылып, нақты нәтижелерге қол жеткізілуде. Бұл туралы облыс әкімі Нұралхан Көшеровтың төрағалығымен өткен жиында айтылды.

Облыс халқы бүгінде 2,2 млн адамнан асады. Репродуктивті жастағы әйелдер саны – 433 мыңнан астам, ал 18 жасқа дейінгі балалар – 900 мыңға жуық. Жыл сайын орта есеппен 54 мыңға жуық сәби дүниеге келеді. 

– Ана мен баланың денсаулығы – қоғамның әл-ауқаты мен болашағының айнасы, ұлттың келешегі мен тұрақты дамуының негізі. Біз бұл салада тек көрсеткіштермен емес, нақты нәтиже мен өмірлік маңызы бар шешімдермен жұмыс істеуіміз керек. Жүйелі бақылау, білікті кадр, қолжетімді диагностика және заманауи технологиялар – біздің басты құралымыз. Инфрақұрылым, кадр, технология – бәрі өзара үйлесімді жұмыс істеуі тиіс, – деді облыс әкімі.

Осындай демографиялық серпін денсаулық сақтау жүйесінен жоғары сапа мен тиімділікті талап етеді. Облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Асхан Байдувалиевтің айтуынша, соңғы екі жылда ана мен бала өлімінің көрсеткіштері тұрақты түрде төмендеген. Бұл оң динамика профилактикалық скрининг, перинаталдық көмек және кадр дайындығы жүйесіндегі сапалы өзгерістердің нәтижесі.

Жүктілік кезінде ұрықтың даму патологияларын ерте анықтау – ана мен бала өмірін сақтаудың басты құралы. Бүгінде өңірде пренаталдық скринингпен қамту деңгейі 88%-ға жеткен. Бұл – халықаралық стандарттарға жақындаған жоғары көрсеткіш. Бұл мақсатта 47 УДЗ маманы оқытылып, оның 12-сі Ұлыбританиядағы Fetal Medicine Foundation (FMF) сертификатына ие болған. Осы шаралардың нәтижесінде туа біткен даму ақауларының ерте диагностикасы 4%-ға артқан.

«Аңсаған сәби» бағдарламасы Түркістан облысында нақты нәтижелерге жеткізуде. Бедеулікпен күрес және экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКО) қызметтерінің қолжетімділігі артып, соңғы 4 жылда бағдарлама аясында 780 бала дүниеге келген. Оның ішінде 84 егіз және 2 үшем тіркелген. Бағдарлама шеңберінде қызметтер міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жүйесі арқылы тегін көрсетілуде. Бұл – әлеуметтік әділеттіліктің және медициналық көмектің тең қолжетімділігінің нақты көрінісі.

Айта кетелік, 2024 жылы сәуірде Түркістан қаласындағы «Ұлы Дала Елі» орталығында Түркістан облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясы жанындағы Аналар кеңесінің отырысы өтті.

Жиынды Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы басшысының орынбасары – Ассамблея хатшылығының меңгерушісі Дәурен Сариев ашып, жүргізіп отырды.

Алқалы басқосуға ҚХА жанындағы Аналар кеңесінің төрайымы Назипа Шанаи және Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы басшылығы, облыстық ҚХА жанындағы қалалық, аудандық Аналар кеңесінің төрайымдары мен облыстық этномәдени бірлестіктердің Аналар кеңесінің төрайымдары қатысты.

Іс-шарада сөз алған ҚХА Аналар кеңесінің төрайымы Назипа Шанаи Мемлекет басшысының ҚХА Кеңесінде берген тапсырмаларының орындалу барысына тоқталып, өз тәжірибесімен бөлісті. Сондай-ақ, қоғамдағы аналардың рөлі мен жауапкершілігі және ұрпақ тәрбиесі туралы Түркістан облыстық Қазақстан халқы Ассамблеясының жанындағы Аналар кеңесі төрайымының орынбасары Гүлсара Тоққұлова, Түркістан қалалық өзбек этномәдени бірлестігі жанындағы Аналар кеңесінің төрайымы Мухабат Ибрагимова және Түркістан қалалық Аналар кеңесінің төрайымы Гүлбарам Малбаева сөз қозғап, атқарылып жатқан жұмыстарды баяндады.

Басқосу ары қарай сұрақ-жауап түрінде өрбіп, жиынға қатысушылар өзекті мәселелер төңірегінде өзара пікір алмасып, ойларын ортаға салды.

Жиынды қорытындылаған Түркістан облыстық қоғамдық даму басқармасы басшысының орынбасары - Ассамблея хатшылығының меңгерушісі Дәурен Сариев отбасы құндылықтарын нығайту бағытындағы жұмыстар ұлттық дәстүрді негізге ала отырып жүйелі жалғаса беретіндігін жеткізді.

Түркістан қаласы әкімінің міндетін уақытша атқарушы Байдулла Оразбековтың қатысуымен елдің ертеңі – жас ұрпақты тәрбиелеуде өлшеусіз еңбек сіңіріп жүрген көпбалалы аналарды «Алтын алқа» және «Күміс алқамен» марапаттау рәсімі өтті.

Іс-шара барысында аналардың отбасындағы және қоғамдағы рөліне ерекше тоқталған Байдулла Оразбеков анаға деген шексіз алғыс пен құрметтің бұл рәсім арқылы көрініс тапқанын атап өтті.

– Бүгін біз ел болашағын тәрбиелеуде өлшеусіз үлес қосып келе жатқан асыл аналарымыздың еңбегін лайықты бағалап, Мемлекет басшысының Жарлығына сәйкес “Алтын” және “Күміс” алқаларымен марапаттау мақсатында бас қосып отырмыз. Бұл – тек марапаттау шарасы ғана емес, сіздерге деген шынайы алғысымыздың, зор құрметіміздің белгісі. Ананың мейірімі мен төзімі – ұлттың баға жетпес байлығы, – деді Байдулла Оразбеков.

Қазіргі таңда Түркістан қаласында көпбалалы аналардың жалпы саны 15 739 адамды құрайды. Олардың ішінде 1 098 ана – «Алтын алқа», 2 366 ана «Күміс алқа» иегері атанса, 71 анаға «Батыр ана» атағы берілген. Сонымен қатар, 95 ана І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» орденімен марапатталған. Бұдан бөлек, 18 жасқа дейінгі 4 және одан да көп баласы бар аналардың саны 12 109 адамға жетіп отыр. Бұл – өңірдегі демографиялық өсім мен аналардың қоғамдық рөлін айқындайтын маңызды көрсеткіштердің бірі.

Қисыны келгенде атап өтер жайт, 2025 жылдың басынан бастап көпбалалы отбасыларға және наградталған аналарға берілетін мемлекеттік жәрдемақылармен орта есеппен 857,9 мың отбасы жалпы сомасы 304,8 миллиард теңге мөлшерінде алған екен. Оның ішінде: көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақымен – 615,4 мың отбасы 265,8 миллиард теңгеге; наградталған анаға берілетін жәрдемақымен – 242,5 мың адам 39 миллиард теңгеге қамтылып отыр. Бұл жөнінде ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі хабарлады.

2025 жылдың маусым айында жоғарыда аталған жәрдемақылармен 867,4 мың отбасы жалпы сомасы 51,3 миллиард теңге мөлшерінде, оның ішінде: көпбалалы отбасыларға берілетін жәрдемақымен 623,5 мың отбасы 44,8 миллиард теңгеге; наградталған анаға берілетін жәрдемақымен 243,9 мың адамға 6,5 миллиард теңге мөлшерінде қамтылды.

Көпбалалы отбасыға берілетін мемлекеттік жәрдемақыға 4 және одан да көп бірге тұратын кәмелетке толмаған немесе 23 жасқа дейінгі күндізгі бөлімде оқитын студент балалары бар отбасылар табысына қарамастан үміткер бола алады.

Төлем мөлшері бала санына қарай есептеліп төленеді және 2025 жылы:

— 4 баласы бар отбасыларға – 16,03 АЕК немесе 63 030 теңге;

— 5 балаға – 20,04 АЕК немесе 78 798 теңге;

— 6 балаға – 24,05 АЕК немесе 94 565 теңге;

— 7 балаға – 28,06 АЕК немесе 110 332 теңге;

— 8 және одан да көп баласы бар отбасыларға – әр балаға 4 АЕК немесе 15 728 теңге мөлшерінде төленді.

Наградталған анаға берілетін жәрдемақы «Алтын алқа», «Күміс алқа» алқаларымен наградталған немесе бұрын «Батыр ана» атағын алған, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған аналарға тағайындалады.

Наградталған анаға берілетін жәрдемақы ай сайын келесі мөлшерде төленеді:

«Күміс алқа» алқасымен наградталған аналарға – 6,40 АЕК немесе 25 165 теңге;

«Алтын алқа» алқасымен наградталған немесе бұрын «Батыр Ана» атағын алған, І және ІІ дәрежелі «Ана даңқы» ордендерімен наградталған аналарға – 7,40 АЕК немесе 29 097 теңге. 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап балалы отбасыларға тағайындалатын мемлекеттік жәрдемақылардың мөлшері 6,5%-ға артқан.

Осы ретте Ұлттық статистика бюросының ресми мәліметтерін назарларыңызға ұсынғанды жөн көріп отырмыз. 2025 жылғы 1 маусымға облыс халқының саны 2151 мың адамды құрады, соның ішінде қалалықтар – 543,5 мың адам (25,3%), ауылдықтар – 1607,5 мың адам (74,7%).

Халықтың табиғи өсімі 2025 жылғы қаңтар-мамырда 15372 адамды құрады (өткен жылдың сәйкес кезеңінде — 18160 адам).

2025 жылғы қаңтар-мамырда туылғандар саны 19417 адамды құрады (2024 жылғы қаңтар-мамырдағыдан 13,1% кеміді), қайтыс болғандар саны 4045 адамды құрады (2024 жылғы қаңтар-мамырдағыдан 3,1% кеміді).

Теріс көші-қонның айырмасы қалыптасты және – 18421 адамды құрады (2024 жылғы қаңтар-мамырда – -11122 адам), оның ішінде сыртқы көші-қонда – 167 адам оң көші-қон айырмасы (214 адам), ішкі көші қонда теріс көші-қонның айырмасы – 18588 (-11336 адам).

Ал биылғы 1 маусымдағы жағдай бойынша Түркістан қаласының халқы 240 422 адамға жеткен. Бұл көрсеткіш өткен жылдармен салыстырғанда өсіп келе жатқанын білдіреді.