Түркістан облысындағы аналарға арналған қолдау: жаңа бастамалар мен әлеуметтік саясаттағы серпіліс

Аналарға қолдаудың әлеуметтік қажеттілігі

Қазақстанда демографиялық ахуал жалпы оң сипатқа ие. Әсіресе Түркістан облысы бұл бағытта көшбасшы саналады. Өңірде туу көрсеткіші орта есеппен 5,1-ге жетеді, бұл республикадағы ең жоғары деңгей. Демек, мұндағы әр отбасының әлеуметтік қолдауға деген қажеттілігі өзге аймақтарға қарағанда көбірек. Көпбалалы аналар, жалғызбасты аналар, мүмкіндігі шектеулі баласы бар отбасылар және тұрмыстық зорлық-зомбылыққа тап болған әйелдер – басты назардағы топтар. Мемлекет пен қоғам тарапынан жасалатын қамқорлық осылардың өмір сапасын жақсартуға бағытталған.

Бірнеше жыл бұрын Түркістан өңірінде аналарды жүйелі түрде қолдау тетіктері жеткілікті емес еді. Көмек көрсету көбінесе жекелеген бағдарламаларға немесе әлеуметтік жәрдемақыға тірелетін. Ал қазір кешенді тәсіл қалыптасып, әлеуметтік қызметтер желісі кеңейтілді.

Отбасын қолдау орталықтары: жаңа форматтағы көмек

2024–2025 жылдары облыстағы барлық қала мен аудан орталықтарында 17 отбасын қолдау орталығы ашылды. Бұл – ел көлеміндегі ең ірі әлеуметтік бастамалардың бірі. Аталған орталықтар аналарға тек материалдық қана емес, сонымен қатар құқықтық, психологиялық және әлеуметтік тұрғыдан да жан-жақты көмек көрсетуді мақсат етеді.

Жыл басынан бері бұл орталықтарға 4782 өтініш түскен. Оның ішінде 4033 қызмет нақты көрсетілген. Бұл – әлеуметтік орталықтардың жұмыс тиімділігін айғақтайтын маңызды көрсеткіш. Сондай-ақ, мемлекеттік органдар тарапынан түскен 426 дабыл (сигнал) бойынша тиісті шаралар қолданылған. Бұл механизм тұрмыстық зорлық-зомбылыққа немесе қиын жағдайға тап болған аналарды дер кезінде қорғауға мүмкіндік береді.

Әр орталықта аналарға арналған тегін заңгерлік кеңес беру, психологиялық терапия, әлеуметтік жәрдем түрлерін рәсімдеуге көмек көрсету, балаларға бейімделу сабақтарын ұйымдастыру қызметтері жолға қойылған. Сонымен бірге, орталықтарда қолөнер, тігіншілік, аспаздық секілді шағын кәсіби курстар өткізіліп, әйелдердің еңбекке араласуына жағдай жасалуда.

Цифрландыру мен жаңа технологиялар

Заманауи қолдау жүйесінің бір ерекшелігі – цифрлық форматқа көшуі. Түркістан облысында FSM Social атты мобильді қосымша іске қосылды. Бұл қосымша аналарға өтініш қалдыруға, қажет көмекті онлайн режимде рәсімдеуге және оның орындалу барысын бақылауға мүмкіндік береді.

Мобильді қосымша арқылы аналар тұрмыстық зорлық фактілері бойынша дабыл жібере алады. Жүйе автоматты түрде тиісті мекемелерге хабар беріп, мамандарды оқиға орнына жібереді. Бұл тәсіл көмек көрсетуді жеделдетіп, аналардың қауіпсіздігін қамтамасыз етеді.

Облыс әкімдігі мен биліктің қолдауы

Түркістан облысының әкімі Нұрлхан Көшеров отбасын қолдау орталықтарының жұмысын ерекше назарда ұстап отыр. Ол арнайы жиналыстарда:

әрбір орталықты жеке ғимаратпен қамтамасыз етуді,

материалдық-техникалық базасын күшейтуді,

мобильді топтардың жұмысын жандандыруды,

қиын жағдайға тап болған отбасыларды қоғамға бейімдеуді тапсырды.

Бұл тапсырмалар – аналарға қолдау көрсету ісінің тұрақты әрі жүйелі болуына ықпал ететін нақты қадамдар.

Психологиялық және құқықтық көмек

Аналарға қолдаудың ең маңызды бағыттарының бірі – психологиялық тұрақтылықты сақтау. Жаңа орталықтарда кәсіби психологтар жұмыс істеп, аналарға стресс пен депрессиядан шығуға көмектеседі. Әсіресе тұрмыстық зорлық-зомбылық көрген әйелдер үшін мұндай көмек ауадай қажет.

Құқықтық кеңес те аналардың құқығын қорғауда маңызды рөл атқарады. Мамандар алимент өндіру, бала құқығын қорғау, мемлекеттік жәрдемақыларды рәсімдеу секілді мәселелер бойынша нақты кеңестер береді. Бұл әсіресе жалғызбасты және көпбалалы аналар үшін тиімді.

Медициналық қолдау және халықаралық ұйымдардың үлесі

Түркістандағы қолдау жүйесіне халықаралық ұйымдар да атсалысуда. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы мен Еуразиялық даму банкі 2024 жылдан бастап Қазақстанда ана мен бала денсаулығын жақсарту жобаларын қаржыландыруда. 400-ге жуық медициналық қызметкер арнайы тренингтерден өтті. 50-ден астам медициналық мекеме “Baby-Friendly Hospital” мәртебесін алуға дайындалуда.

Бұл бастама аналардың перзентханаларда сапалы медициналық көмек алуына, балалардың өмір сүру деңгейін жақсартуға мүмкіндік береді.

Үкіметтік емес ұйымдардың атсалысуы

“Аналардың Үйі” атты қазақстандық қайырымдылық қоры да Түркістан облысындағы аналарға қолдау көрсетіп келеді. Бұл ұйым соңғы жылдары ел бойынша 21 ресурс орталығын ашып, 7 мыңнан астам әйелге көмек көрсеткен. Оның ішінде құжат рәсімдеуге жәрдемдесу, уақытша баспана беру, кәсіптік курстардан өткізу және жұмысқа орналастыру секілді қызметтер бар.

Бұл модель Түркістанда да кеңінен енгізіліп, әлеуметтік орталықтармен өзара байланыста жұмыс істеп жатыр.

Аналардың тәжірибесінен мысалдар

Шымкентке жақын орналасқан ауылдардың бірінде тұратын көпбалалы ана орталықтың арқасында тігін ісін меңгеріп, шағын кәсіп ашқан. Енді ол өз өнімдерін жергілікті жәрмеңкелерде сатып, отбасын асырап отыр.

Тағы бір жалғызбасты ана FSM Social қосымшасы арқылы көмекке жүгінген. Жергілікті мамандар дер кезінде қолдау көрсетіп, оны әлеуметтік жәрдемақыға рәсімдеп, жұмысқа орналасуына көмектескен.

Бұл нақты мысалдар аналарға бағытталған қолдаудың тиімділігін көрсетеді.

Түркістан облысындағы аналарға қолдау – жай ғана әлеуметтік шара емес, ол өңірдің тұрақтылығы мен дамуы үшін стратегиялық маңызы бар бастама. Жаңа орталықтардың ашылуы, цифрлық технологиялардың енгізілуі, билік пен халықаралық ұйымдардың қолдауы аналардың өмір сапасын айтарлықтай жақсартты.

Аналарды қолдау жүйесі тек материалдық жәрдемақымен шектелмей, олардың психологиялық, құқықтық және кәсіби тұрғыдан дамуына да мүмкіндік беруде. Бұл өз кезегінде қоғамдағы әйелдердің рөлін нығайтып, отбасының тұрақтылығына, ұрпақтың денсаулығына оң әсерін тигізеді.

Түркістан облысының үлгісі – Қазақстандағы өзге өңірлер үшін де маңызды тәжірибе. Өйткені анаға жасалған қамқорлық – елдің болашағына жасалған инвестиция.

Айта кетелік, Түркістан облысы әкімі жанындағы Әйелдер істері және отбасылық демографиялық саясат жөніндегі комиссияның белсенді мүшесі Инара Намазбаева Түркістан облысы бойынша отбасы институтын жүзеге асыруда қандай жұмыстар атқарылып жатқанын Stan.kz тілшісіне айтып берді.

Қазақстанда соңғы жылдары жауапкершілігі мол, құзыретті әрі сауатты ата-ана қалыптастыру үшін жұмыс істеп жатқан жобалар мен бағдарламалардың қатары күрт өсті. Бұл қазіргі қоғамда жанұяның алар орны ерекше екенін білдіреді.  

Түркістан өңірінде әрбір үшінші кәсіпкер – әйел кәсіпкерлер

Елімізде 2030 жылға дейін отбасылық және гендерлік саясат тұжырымдамасын жүзеге асыру мақсатында, Түркістан облысы әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссиясы тарапынан нақты жұмыстар жүргізіліп жатыр.

Инара Намазбаеваның сөзінше, комиссияның мемлекеттік органдары мен үкіметтік емес ұйымдарымен 2024 жылдың басынан бері бірқатар ұйымдық іс-шаралар жүзеге асырылды. 

"Түркістан облысында әйелдер қауымы барлық салаларда жемісті еңбектер көрсетіп жатыр. Облыс көлемінде шамамен 213 020 мың кәсіпкер болса, оның 68 мыңға жуығы шағын және орта бизнеске басшылық ететін әйел азаматтар. Статистикаға сәйкес шағын және орта кәсіпкерліктің 31,9%-ында әйелдер басшылық етеді. Демек, Түркістан өңірінде жұмыс істейтін әрбір үшінші кәсіпкер әйел кәсіпкерлер", – дейді Намазбаева.

Сондай-ақ ол әйелдер кәсіпкерлігін қолдау мақсатында еліміздегі алғашқы "Әйелдер кәсіпкерлігін дамыту" орталығы 2023 жылдың қараша айында Түркістан қаласында құрылғанын жеткізді. 

"Орталықтың мақсаты кәсіпкер әйелдердің мүмкіндіктерін кеңейту, бизнесті жүргізу үшін оларға қолайлы жағдайлар жасау. Қазіргі уақытта орталыққа 2000-нан астам кәсіпкер әйелдер, кәсіпкерлік бастамасы бар әйелдер және бастауыш стартаперлер кеңес алу үшін жүгінді. Қазіргі жағдай бойынша Түркістан облысында іс басындағы 5658 мемлекеттік қызметшінің 1564-і немесе 27,3%-ы әйелдер. Оның ішінде, 249-ы немесе 15%-ы басшылық лауазымдарды атқарады", – дейді Намазбаева. 

Айтуынша, өңір бойынша әйелдердің ең көп бөлігі білімі беру мен денсаулық салаларында жұмыс істейді.

Комиссия зорлық-зомбылық көрген әйелдерге медициналық және психологиялық көмек береді

Түркістан облысы әкімі жанындағы Әйелдер істері және отбасылық демографиялық саясат жөніндегі комиссияның белсенді мүшесі Инара Намазбаеваның сөзінше, облыста отбасылық құндылықтарды дәріптеу, жанұяның беріктігін сақтау, ажырасудың алдын алу мақсатында түрлі жобалар ұйымдастырылып жатыр. 

"Мәселен "Отбасы бақыт мекені", "Тәрбиенің ең тамаша мектебі – отбасы", "Жас отбасындағы қақтығыстар", "Жанұя – бақыт тілегі", "Тәрбие тал бесіктен басталады", "Ұлттық құндылық – отбасы тәрбиесінде", "Тәртіп-тәрбие бастауы", "Отбасы ең үлкен құндылық" тақырыптарында отбасыларға 10 психо-профилактикалық жұмыстар жүргізіліп, 500-ге жуық жас отбасы қамтылды. Түркістан облысы әкімі жанындағы әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөніндегі комиссиясы, Түркістан облысы Полиция департаментінің жергілікті полиция қызметі басқармасы, Түркістан облысы әйелдерді қолдау үкіметтік емес ұйымдарының бірлескен жоспары бекітілді", – дейді Намазбаева. 

Намазбаева аталған комиссия тарапынан отбасылық-тұрмыстық қатынастар саласында әйелдер мен балалардың құқықтарын қорғау бойынша оң жұмыстар атқарылғанын айтты.

“Әйелдерге жасалатын зорлық-зомбылықтың алдын алу мақсатында мүдделі органдармен, үкіметтік емес ұйымдармен және қоғамдық кеңестермен бірлескен жұмыс атқарылып жатыр. Комиссия мемлекеттік органдармен, үкіметтік және үкіметтік емес қоғамдық бірлестіктермен, "Қазақстан іскер әйелдер ассоциациясы" ҚБ Түркістан облысының филиалы, "Сана сезім" Әйелдер бастамаларының құқықтық орталығы" ҚБ және "Сенім-Ай" ҚБ-нің "Көмек" дағдарыс орталығымен тығыз байланыстығын арттыру мақсатында жиі кездесіп, пікір алмасады”, – деді Намазбаева. 

Сондай-ақ жәбір көрген қыз-келіншектерге құқықтық көмек көрсетіліп, зорлық-зомбылықтың түрін талдап, категориясын анықтап, медициналық және психологиялық кеңестер беріледі екен.

Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық миллиондаған адамдарға әсер ететін жаһандық мәселеге айналған. Дегенмен, дүние жүзінде зардап шеккендерге көмек пен қолдау көрсетуге дайын ұйымдар мен бастамалар көбейіп келеді. Бұл жұмыстағы басты рөл зорлық-зомбылық құрбаны болған әйелдерге жан-жақты көмек көрсететін мамандандырылған орталықтарға тиесілі.

Әйелдерге көмек көрсету орталықтары мәселенің барлық аспектілерін ескеретін кешенді әдісті қолданады. Бұл жай ғана жедел жәрдем емес, физикалық және психологиялық денсаулықты қалпына келтіруге көмектесетін маңызды қолдау жүйесі. Түркістан облысында әйелдерді қолдау және қорғау мақсатында жұмыс істеп жатқан орталықтардың басты мақсаты да осы.