Түркістан облысындағы отбасылық құндылықтар: дәстүр мен жаңғыру үндестігі

Бүгінгі таңда да облыста отбасы институтын нығайту, ұрпақтар сабақтастығын сақтау және жас ұрпаққа өнегелі тәрбие беру бағытында үлкен істер атқарылып жатыр.

«Мерейлі отбасы» – береке мен бірліктің айғағы

2025 жылы Түркістан облысында «Мерейлі отбасы – 2025» ұлттық байқауының облыстық кезеңі жоғары деңгейде өтті. Бұл байқауға облыс бойынша 190-ға жуық отбасы қатысып, олардың арасынан ең үлгілі, еңбекқор және ұрпаққа өнеге болар жанұялар таңдалды.

Жеңімпаздар арасында мұғалімдер әулеті, дәрігерлер мен фермерлер отбасы да бар.

Мысалы, Отырар ауданынан келген Әлімхановтар отбасы 4 ұл мен 2 қыз тәрбиелеп отырған көпбалалы шаңырақ. Олар ауыл шаруашылығымен айналысып, өз еңбегімен ауылдың дамуына үлес қосуда.

Осындай байқаулар арқылы жастар арасында отбасылық құндылықтар насихатталып, еңбек пен ынтымақтың қадірі арта түсуде.

Көпбалалы және әлеуметтік тұрғыдан әлсіз отбасыларға қолдау

Облыста соңғы жылдары әлеуметтік саясаттың негізгі бағыты – отбасы мен ананы қорғау.

2025 жылы Түркістан облысы әкімдігі мен «Отбасы банкі» арасындағы ынтымақтастық нәтижесінде 1000-нан астам отбасы тұрғын үймен қамтылды.

Сонымен қатар Қазығұрт, Келес және Мақтаарал аудандарында жаңа шағын ықшамаудандар салынып, көпбалалы аналарға арналған арзан үйлер берілді.

Мемлекеттік және жергілікті бағдарламалар аясында:

«Бақытты отбасы» жобасы бойынша 700-ден астам көпбалалы ана жеңілдетілген несие алды;

«Ана мен бала» орталықтарында тегін медициналық қызмет көрсетілуде;

Әлеуметтік көмек пен психологиялық қолдау орталықтары ашылды.

Бұл бастамалар Түркістан өңірін отбасыға ең қолайлы аймақтардың біріне айналдырып келеді.

Ұлттық дәстүр мен рухани тәрбиеге басымдық

Түркістан облысы – рухани құндылықтардың ордасы. Мұнда отбасы институты жай ғана әлеуметтік ұғым емес, рухани және мәдени өзек ретінде қарастырылады.

Жыл сайын өтетін «Отбасылық құндылықтар апталығы» кезінде мектептер мен колледждерде «Ата дәстүр – асыл мұра», «Әке мектебі», «Ана мейірімі» атты кездесулер мен көрмелер ұйымдастырылады.

Мақсаты – ата-ана мен бала арасындағы байланыс пен сыйластықты күшейту.

Мектептерде арнайы пәндер мен факультатив сабақтары арқылы отбасылық мәдениет, қазақы тәрбиенің негіздері, ата-анаға құрмет тақырыптары оқытылып жатыр.

Осындай жобалар арқылы Түркістандағы жас ұрпақ дәстүр мен заманауи өмірді үйлестіре білуді үйреніп келеді.

Әйелдер мен аналарға арналған қолдау орталықтары

2024–2025 жылдары облыс бойынша «Аналар кеңесі» және «Ізгілік орталықтары» өз жұмысын бастады.

Бұл орталықтарда аналар мен қыз-келіншектерге тегін заңдық, психологиялық, медициналық кеңестер беріледі.

Сондай-ақ «Әйелдер кәсіпкерлігін қолдау» жобасы арқылы 250-ден астам әйел өз кәсібін ашты: тігін шеберханасы, кондитерлік цех, шағын сұлулық салоны және онлайн бизнес түрлері дамып келеді.

Бұл – отбасылық табыстың артуына және әйелдердің қоғамдағы белсенділігін нығайтуға зор мүмкіндік.

Білім мен тәрбиеде – отбасы рөлі

Түркістан облысының білім беру басқармасы соңғы жылдары «Мектеп пен ата-ана серіктестігі» жобасын кеңейтіп келеді.

Мысалы, әр мектепте ата-аналар клубы, «Жанұя және бала» кеңестері құрылды.

Бұл бастама ата-аналардың оқу-тәрбие процесіне белсенді араласуына жол ашты.

2025 жылы облыста 20 жаңа мектеп пен 10 балабақша ашылып, ауылды жерлердегі балалардың сапалы білім алуына жағдай жасалды.

Мектептерде тәрбие бағытындағы «Отбасы құндылығы – ел болашағы», «Бірлік пен мейірім» апталықтары тұрақты түрде өткізіліп тұрады.

Отбасыларға арналған мәдени және спорттық шаралар

Түркістан қаласында және облыс аудандарында «Отбасылық жексенбі», «Әкем, анам және мен – спорт сүйгіш жанұя», «Домбыра мен дәстүр» атты отбасылық фестивальдер дәстүрге айналды.

Бұл шаралар отбасыларды бірлесе уақыт өткізуге, спорт пен өнерге баулуға бағытталған.

Мысалы, 2025 жылдың көктемінде Кентау қаласында өткен «Бақытты отбасы – қуатты ел» фестиваліне 500-ден астам отбасы қатысты.

Фестиваль аясында отбасылық концерт, қолданбалы өнер көрмесі және ұлттық ойындар ұйымдастырылды.

Түркістан – жас отбасылар үшін тартымды аймақ

Түркістан облысы соңғы жылдары демографиялық өсім бойынша Қазақстанда көш бастап тұр.

2025 жылдың алғашқы жартысында облыста 17 600-ден астам сәби дүниеге келген, бұл республикалық деңгейдің 12%-ын құрайды.

Жас отбасылар үшін арзан тұрғын үй бағдарламалары, жұмыс орындары мен балабақшалар саны көбейіп келеді.

Мысалы, Түркістан қаласында жастарға арналған «Нұрлы шаңырақ» тұрғын үй кешені іске қосылды.

Ол жерде 500-ден астам жас отбасы жаңа пәтер кілтін алды.

Сондай-ақ облыста жастарға арналған несиесіз гранттар, отбасылық кәсіп бастау курстары, әлеуметтік жәрдемақылар секілді қолдау түрлері де кеңейіп келеді.

Отбасылық құндылықтарды БАҚ пен әлеуметтік желілерде насихаттау

Түркістан облыстық «Оңтүстік Рабат», «Жаңа Өрлеу», «Turkistan Media» ақпараттық агенттіктері мен жергілікті блогерлер отбасылық құндылықтарды дәріптеуде ерекше белсенділік танытуда.

Мысалы, «Әке жолы» атты деректі жоба – ауылдағы әкелердің тәрбиедегі рөлін көрсетсе,

«Ана жүрегі – мейірім бастауы» айдары аналардың еңбегін дәріптейді.

Бұл бастамалар қоғамға оң әсер етіп, жастарды жауапкершілікке, сүйіспеншілікке баулиды.

Отбасылық ынтымақ – өңірдің тұрақтылығының негізі

Түркістан облысы – көпұлтты өңір. Мұнда қазақтармен бірге өзбек, тәжік, орыс және басқа да этностар тату-тәтті өмір сүріп жатыр.

Бұл да отбасы құндылығының бір бөлігі – толеранттылық пен сыйластықтың көрінісі.

Этномәдени орталықтар «Достық үйінде» тұрақты түрде «Отбасылық мейірім күні», «Достық дастарханы», «Ұлттар бірлігі – отбасы бірлігі» шараларын өткізеді.

Осының арқасында Түркістан облысы тек рухани астана ғана емес, отбасылық берекенің орталығы ретінде қалыптасуда.

Айта кетелік, ERNUR.KZ сайтының мәліметіне сәйкес, Түркістанда «Отбасы Life» мерекелік-танымдық сайысы өтті.  

15 мамыр – Халықаралық отбасы күніне орай Түркістан облыстық «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің ұйымдастыруымен жас отбасыларға арналған «Отбасы Life» мерекелік-танымдық сайысы өтті. Іс-шараның басты мақсаты – жас отбасыларды қолдау, отбасылық құндылықтарды дәріптеу, ұлттық тәрбие мен салт-дәстүрді насихаттау, сондай-ақ татулық пен ұйымшылдықты, өзара сыйластықты нығайту болып табылады. Сайыстың ашылу салтанатына Түркістан облыстық «Жастар ресурстық орталығы» КММ-нің басшысы Ернар Бектаев қатысып, барлық қатысушыларға сәттілік тіледі. Ашылу салтанатында көрермендер назарына ұлттық нақыштағы өнер бағдарламасы ұсынылды. «Айдай» би ансамблінің би қойылымы мен жас әнші Данагүл Ынтықбайдың «Әкем, анам» әні көрермендердің ыстық ықыласына бөленді. Сайыстың үйлесімді өтуіне нұсқаушы ретінде Бекқасым Диас пен Майлыбаев Асылбек өз үлестерін қосты. Облыстың әр түкпірінен келген 14 жас отбасы 4 кезең бойынша сайысқа түсті. Атап айтқанда, эстафеталық жарыс, зияткерлік сайыс, спорттық кезең, шығармашылық өнер байқауы бойынша өзара бақ сынасты. Сайыс нәтижесіне сәйкес Төлеби ауданынан келген Абетаевтар отбасы 1 орынды жеңіп алды. Жүлделі 2 орынды кентаулық Набиевтар және түркістандық Аитметовтар отбасы иеленсе, Сауран ауданынан келген Тойбековтар отбасы және Шардара ауданынан келген Истургановтар отбасы 3 орынды місе тұтты. Жеңімпаздар мен қатысушыларға алғыс хаттар мен бағалы сыйлықтар табысталды.

Сондай-ақ, Түркістан облысында жалпы 362 287 зейнеткер бар. Оның ішінде: 186 489 азамат жасына байланысты зейнетақы алушы болса, 175 198-і базалық зейнетақы алушы. Сонымен қатар, өңірдің 346 238 азаматы жәрдемақы алушылар қатарында. Бұл жайында Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы реттеу және бақылау комитетінің Түркістан облысы бойынша департамент басшысы Бегман Нұрмаханов брифингте мәлімдеді.

«Түркістан облысы елімізде көпбалалы отбасылар көптігінен көш бастап тұр. Бүгінгі таңда өңірде 120 549 көпбалалы отбасы жәрдемақы алады. Сондай-ақ, 64 354 көпбалалы анаға департамент жәрдемақы белгілеген. Бұдан бөлек, 75 262 облыс тұрғыны мүгедектігі бойынша жәрдемақы алса, 21 839 азамат асыраушысынан айрылу себебінен мемлекеттік жәрдемақы алады» — деді спикер.

Сонымен қатар, департамент басшысы медициналық-әлеуметтік сараптама жүргізу жұмыстарына тоқталды. Статистикалық мәліметтерге сәйкес, 2024 жылдың 1 қазан айындағы көрсеткіш бойынша облыста мүгедектігі бар адамдардың саны 100 029-ға жетіп, республикадағы жалпы мүгедектер санының 13,7%-н құрады. Мүгедектігі бар адамдардың 15 189-ы кәмелет жасына толмағандар болса, қалған 84 840-і 18 жастан асқан облыс тұрғындары.

Жыл басынан бері департамент тарапынан мүгедектігі бар адамдарды әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру бойынша барлығы 196 тексеру жұмыстары жүргізілген. Тексеру қорытындысымен 51 нұсқама беріліп, жалпы 160 нысанға 34 млн. 187 мың теңге көлемінде әкімшілік айыппұл салынған. Оның 33 млн. 228 мың теңгесі өндірілген.

Айта кетелік, Түркістан облысы, Созақ ауданында әлеуметтік тұрғыдан осал топтағы азаматтарға арналып салынған жаңа баспаналардың құрылысы аяқталып, ел игілігіне пайдалануға тапсырылды. Бүгін созақтық 48 отбасы жаңа баспаналарының кілттерін алды. Игі шараға Түркістан облысы әкімінің орынбасары Нұрбол Тұрашбеков арнайы қатысып, тұрғындардың қуанышымен бөлісті.

– Биыл облыс көлемінде әлеуметтік жағынан осал топтағы азаматтардың өмір сапасын жақсарту үшін бірқатар маңызды шаралар атқарылды. Бұл жұмыстар облыс басшысы Дархан Сатыбалдының тікелей бақылауында тұр. Жеке инвесторлармен бірлесіп, тұрғын үй құрылысы жүйелі түрде жүзеге асырылуда. Ел игілігіне ұсынылған әр баспана аудан тұрғындарына жайлы әрі заманауи қолайлы орта сыйлайды, – деген облыс әкімінің орынбасары тұрғындардың сапалы әрі жайлы өмір сүруі үшін барлық жағдай жасалған жаңа баспаналар аймақтың әлеуметтік инфрақұрылымын жаңғыртуға қосылған үлкен үлес екенін де тілге тиек етті.

Жаңа баспаналардың қасбеті біркелкі әрленіп, аулалар темір қоршаумен қоршалған. Су және жылу жүйелері толық орнатылған. Тұрғын үйлерде тұрғындардың жайлы өмір сүруіне барлық жағдай жасалған. Әр пәтердің жалпы алаңы 71,1 шаршы метрді құрайды.

Айта кетелік, Облыс әкімінің бірінші орынбасары Зұлпыхар Жолдасовтың айтуынша, тұрғын үй кезегінде тұрған азаматтарға арналған бағдарламалар үлкен қолдауға ие болып келеді. Мемлекет тарапынан ұсынылатын тұрғын үй сертификаттары да маңызды рөл атқарады. Осы ретте тұрғындарды үймен қамтамасыз ету мақсатында тұрғын үй құрылысын одан әрі дамыту және баспана қолжетімділігін арттыруға басымдық берілуде.

– Тұрғын үймен қамту өзекті мәселелердің бірі болып тұр. Жалпы, Түркістан облысы құрылғалы, яғни 2018-2024 жылдар аралығында 14 161 отбасы тұрғын үймен қамтылды. Оның ішінде, коммуналдық тұрғын үймен 7 567 отбасы, ал «7-20-25» және «Отбасы банк» бағдарламалары арқылы 6 594 отбасы ипотекалық тұрғын үймен қамтамасыз етілді. Осы жерде динамикаға қарайтын болсақ жылына шамамен коммуналдық тұрғын үй қорынан және түрлі ипотекалық бағдарламалар арқылы 2 200-ге жуық пәтер табысталуда. Өткен жылдың өзінде 1 174 коммуналдық тұрғын үймен және 977 ипотекалық тұрғын үймен қамтамасыз етілді. Бұл жұмыстар жүйелі түрде жалғасады, – деді Зұлпыхар Сансызбайұлы.

Одан бөлек, мемлекеттік қолдау арқылы азаматтар ипотекалық баспана алу мүмкіндігін жеңілдетіп, алғашқы жарнаны төлеу мәселесін де тиімді шешуге мүмкіндік алады. Тұрғын үй сертификаттары — бұл мемлекет тарапынан берілетін қаржылай көмек. Жергілікті өкілді органдар (мәслихаттар) осы сертификаттардың мөлшерін және оларды алу шарттарын анықтайды. Осылайша, әр өңірдің тұрғындары өз жергілікті бюджетіне сәйкес тұрғын үй сертификаттарын ала алады.

Тұрғын үй кезегінің айқын болуы үшін тұрақты түрде түгендеу жұмыстары жүргізілуде. Нәтижесінде, 2023 жылы 3 818 азамат, ал 2024 жылы 4 599 азамат тұрғын үй кезегінен белгілі бір сәйкессіздіктердің анықталуымен шығарылған. Тұрғын үй кезегі толық электронды форматта жүргізіледі. Сондай-ақ азаматтар үй кезегін «кезекте.кз» порталы арқылы кез келген уақытта көре алады.

Мониторинг жұмыстарының барысында көптеген кемшіліктер мен олқылықтар орын алған. Атап айтқанда, субсидия алып жатқан 5 мыңнан астам отбасыдан кемшіліктер анықталып, келісімшарттары қайта қалпына келтіру мүмкіндігінсіз тоқтатылды.

Айта кетейік, тұрғын үй кезегі заңға сәйкес жүргізіледі. Азаматтар өз кезегінен тыс пәтер алмайды немесе өзге адамның орнына өтініш бере алмайды. Заң талаптарына сәйкес, әр азамат өз кезегін күтіп, әділ негізде пәтер алу мүмкіндігіне ие болады. Бұл шаралар тұрғындардың сенімін арттырып, кезектің әділ түрде өтуін қамтамасыз етеді.