Қазақстанның оңтүстігіндегі Түркістан облысы соңғы жылдары демографиялық тұрғыдан айтарлықтай оң үрдістер көрсетті. Халық санының өсуі, туу көрсеткішінің салыстырмалы жоғары деңгейі, ауылдық жерлерде тұрықтылық — бұл өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының кепілі. Осы мақалада облыстың демографиялық көрсеткіштері, оның өсім себептері, қалыптасқан позитивті тенденциялар және болашаққа бағытталған мүмкіндіктер талданады,- деп хабарлайды turkistan.today
Түркістан қаласындағы демографиялық жағдайдың негізгі ерекшеліктері: халық санының өсуі, туу көрсеткішінің жоғары болуы, жас құрылым және көші-қонның оң сальдосы.
2024 жылдың басында Түркістан қаласының халық саны 228 030 адамды немесе Түркістан облысы халқының (2 142 172 адам) 10,6%-ын құрады. 2018 жылдың басынан бері Түркістан қаласының тұрғындары 66 490 адамға көбейді (161 540 адамнан 228 030 адамға дейін). Халықтың этникалық құрылымында қазақтар (66,5%) және өзбектер (30,7%) басым.
Қала халқының жас құрылымы жас: жалпы халықтың 38,2%-ын (87 164 адам) балалар (0-14 жас), 57,0%-ын жұмысқа қабілетті жастағы халық (15-64 жас), 4,8%-ын егде адамдар (10 916 адам) құрайды.
Қала халқы санының өсуінде туу көрсеткіші маңызды рөл атқарады. 2023 жылғы жағдай бойынша қала халқының табиғи өсім коэффициенті 1000 адамға шаққанда 24,01-ді құрады, бұл облыстық көрсеткіштен (1000 адамға 21,45) жоғары. Қалада туу коэффициенті 1000 адамға шаққанда 28,16, ал өлім-жітім коэффициенті 4,15 болды.
Аймақаралық көші-қон процестерінде де оң сальдо байқалады. 2023 жылғы жағдай бойынша басқа өңірлерден қалаға 5 124 адам келіп, 4 308 адам кеткен, аймақаралық көші-қон сальдосы 816 адамды құрады. Шымкент қаласынан, Қызылорда және Маңғыстау облыстарынан қалаға халық ағыны байқалса, Астана мен Алматы қалаларына көші-қон ағымы тіркелді.
Жалпы, Түркістан қаласында қолайлы демографиялық жағдай байқалады. Халық саны тек туу есебінен ғана емес, сонымен бірге көші-қон арқылы да өсіп келеді. Балалар үлесінің айтарлықтай жоғары болуы қаладағы болашақ еңбек ресурстарының резервін көрсетеді және экономиканың одан әрі өсуі мен әртараптандырылуына кешенді шараларды қажет етеді.
Түркістан облысының демографиялық мәліметтері
Халық саны және құрылымы
Түркістан облысының халық саны 2025 жылғы 1 тамызда шамамен 2 149,3 мың адам болды.
Осы халықтың қалалықтар үлесі — шамамен 25,3% (543,9 мың), ауылдықтар — 74,7% (1 605,4 мың) екені мәлім.
Яғни, облыс халқының басым бөлігі ауылдық жерлерде тұрады, бұл – ауыл өмірінің әлеуетін, ауылшаруашылық пен ауылдық инфрақұрылымды дамыту қажеттілігін білдіреді.
Туу көрсеткіштері, табиғи өсім
2025 жылғы қаңтар-шілдеде облыстың табиғи өсімі 21 777 адамды құрады.
Сол кезеңде туғандар саны 27 706, қайтыс болғандар — 5 932 адам.
Алайда, туу саны өткен жылмен салыстырғанда, сол уақыттағы кезеңмен салыстырғанда 11,5% кеміді.
Түркістан облысы туу көрсеткіші бойынша республиканың көшбасшыларының бірі: 2024 жылда Түркістанда туу коэффициенті 24,88 адам / 1000 тұрғынға дейін көрсеткен.
Егіз-үшем туу, неке және ажырасу
Жыл басынан бері облыста 460 егіз, 6 үшем туылған.
Былтыр толық жылда облыста көпбалалы отбасы мен балалар саны бойынша өсім байқалған.
Ажырасу көрсеткіші, жалпы некелесу деңгейімен салыстырғанда, Түркістан облысында төмендеу үрдісінде. Мысалы, 2023 жылы өткен жылмен салыстырғанда айырмашылықтар байқалды.
Позитивті тенденциялар мен себептер
Туу көрсеткішінің салыстырмалы жоғары деңгейі
Туу көрсеткіші бойынша Түркістан облысы республикада көш бастап тұр. Бұл – аймақта аналарды қолдау бағдарламалары (медициналық қамтамасыз ету, әлеуметтік көмек), денсаулық сақтау жүйесінің жақсаруының әсері.
Жас құрылымы мен ауылдық тұрғындардың үлесінің жоғары болуы
Облыстың жас құрылымы жас әулеттердің көптігіне, бала туу мүмкіндігінің жоғары болуына әсер етеді. Бұл келешекте еңбек ресурстарының молдығы және ауылды жерлердегі өмір сапасын жақсартуға мүмкіндік береді. Ауылдық жерлерде тұрғындардың көп болуы ауылшаруашылық, ауылдық кәсіпкерлік жобаларына үлкен ынта қалыптастырады.
Демографиялық өсімнің табиғи компоненттің ықпалы
Табиғи өсім – яғни туу мен өлім арасындағы айырмашылық – оң көрсеткішті көрсетуде. Түркістан облысында туу саны айтарлықтай жоғары, ал өлім саны салыстырмалы түрде төмен немесе тұрақты. Бұл – медицина қызметтерінің, ана мен бала денсаулығының жағдайының жақсарғанының белгісі.
Халық санағы мен статистиканың жаңартылуы
Облыс тұрғындарының 98,6%-ы халық санағынан өткендігі хабарланды. Бұл статистикалық деректердің сапасын, халық туралы мәліметтерді жинау үдерісінің жүйелілігін көрсетеді.
Ажырасу көрсеткішінің төмендеуі
Некелердің тіркелуі жоғарылап, ажырасу санының азаюы отбасы институтының беріктігіне, қоғамда отбасы құндылықтарының сақталуына қуат береді. Түркістанда бұл бағытта оң өзгерістер байқалуда.
Болашаққа бағытталған мүмкіндіктер
Әлеуметтік-инфрақұрылымды дамыту
Ауылдық жерлерде медициналық және білім беру инфрақұрылымын жетілдіру, жол, су, электр желісі сияқты базалық қызметтердің сапасын арттыру демографиялық өсімді қолдайды.
Салауатты өмір салты және денсаулық сақтау
Ана мен бала денсаулығын қорғау, перинаталдық күтім, балалық шақтағы сырқаттардың алдын алу, вакцинация және профилактикалық медициналық тексерістерді кеңейту – туу көрсеткішін және халықтың өмір сүру ұзақтығын арттыруға септігін тигізеді.
Аналар мен жастарға қолдау бағдарламалары
Әлеуметтік қолдау, отбасы саясаты, жұмыс мүмкіндіктері, білім және кәсіпкерлікке тарту – бұл факторлар жас аналардың балалы болу шешіміне оң әсер етеді.
Қалалық және ауылдық жерлердегі теңдестіру
Ауылдық жерлердегi жағдайды жақсарту арқылы қалаға қоныс аударудың алдын алу, ауылды жерлерде тұрақтылық қамтамасыз ету маңызды.
Демографиялық жоспарлау және статистика
Халық санағы, туу-өлім көрсеткіштерін, көші-қон тенденцияларын тұрақты бақылап отыру — саясат пен бағдарламаларға нақты негіз береді.
Түркістан облысы демографиялық көрсеткіштері жағынан көп үміт ұялатады: туу көрсеткіші жоғары, халық саны өсіп жатыр, ауылдық жердің тұрғындары көп, демографиялық өсімнің табиғи компоненті жақсы. Бұл өңірдің келешегі үшін үлкен әлеует бар.
Егер мемлекет пен жергілікті әкімдік осы позитивті үрдістерді қолдайтын саясат сыртқа шығып, инфрақұрылымды әрі қарай жақсартып, аналар мен отбасыға жағдай жасаса, Түркістан облысы әлеуметтік-экономикалық даму мен халық әл-ауқаты жағынан республикадағы көшбасшылардың бірі болып қала береді.
Айта кетелік,
Астана, Ш.Қалдаяков көш, 23/1, 26 кеңсе
info@turkistan.today
ҚР Ақпарат және коммуникациялар министрлігінің 22.08.2018 жылдан №17251 «Turkistan Today» АА Куәлігі берілген. © 2018-2024
Сайттағы материалдарды пайдаланғанда міндетті түрде сілтеме берулеріңізді сұраймыз. Ақпараттық порталдағы авторлық және басқа да құқықтар толығымен қорғалатынын ескертеміз. Автордың жеке пікірі редакцияның көзқарасы болып саналмайды. Жарнама мен түрлі хабарландыруларға жарнама беруші жауапты.
© Turkistan Today. Барлық құқық қорғалған.